آیا آیه «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین» در باره امام زمان (عج) نازل شده است؟

آیا آیه «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین» در باره امام زمان (عج) نازل شده است؟

---

آیا آیه «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مومنین» در باره امام زمان (عج) نازل شده است؟

سؤال کننده : مشکات
پاسخ:

در قرآن کریم آیات بسیاری داریم که موضوع اولیه آیه در زمان انبیای گذشته بوده است اما مصداقی از آن نیز در زمان رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم محقق می شود . تمامی ماجراهایی که از انبیای کرام نقل شده است به این دلیل بوده است که آن ماجرا ربطی به عصر رسول گرامی اسلام و وقائع زمان آن حضرت داشته است .

از واضح ترین آنها می توان به آیه

رَحمَهُ اللهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیکُم أهلَ البَیتِ (هود ۷۳)

بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد

اشاره نمود که در شأن حضرت ابراهیم و خاندانش نازل شده است اما رسول خدا از خداوند طلب نمودند که آن را در ذریه وی نیز قرار دهد .

شوکانی در این باره می نویسد:

قوله : کما صلیت علی آل إبراهیم هم إسماعیل وإسحاق وأولادهما، وقد جمع الله لهم الرحمه والبرکه بقوله: رحمه الله وبرکاته علیکم أهل البیت إنه حمید مجید ولم یجمعا لغیرهم، فسأل النبی صلی الله علیه وآله وسلم إعطاء ما تضمنته الآیه.

قول رسول خدا که فرمودند همانطور که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی مقصود اسماعیل واسحاق واولاد ایشان است وخداوند برای ذریه وی رحمت وبرکت را جمع فرموده است چون در قرآن فرموده : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد که او ستایش شده بخشنده است واین دو مطلب برای هیچ کس جمع نشدند .پس رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از خداوند خواست که آنچه را که در این آیه آمده است به وی عطا شود .

نیل الأوطار – الشوکانی – ج ۲ – ص ۳۲۵

شربینی نیز می نویسد:

قال تعالی: (رحمه الله وبرکاته علیکم أهل البیت إنه حمید مجید) فسأل (ص) إعطاء ما تضمنته هذه الآیه مما سبق إعطاؤه لإبراهیم.

خداوند فرمود : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد که او ستایش شده بخشنده است .پس رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از خداوند خواست که آنچه را این آیه شامل وی می شود – که به ابراهیم عطا شده بود – به وی عطا کند.

مغنی المحتاج – محمد بن أحمد الشربینی – ج ۱ – ص ۱۷۶

وبه همین دلیل در روایات می بینیم که هنگام سلام کردن به اهل بیت رسول خدا و درود فرستادن بر ایشان همین آیه را تلاوت می کرده اند:

ثم نهض الیمانی وهو یقول رحمه الله وبرکاته علیکم أهل البیت.

شخص یمنی ایستاد وگفت : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد.

الکافی – الشیخ الکلینی – ج ۱ – ص ۳۴۷

آیه مورد بحث نیز همینطور است .

بقیه الله به معنی کسی یا چیزی است که خداوند برای مردم باقی گذاشته است.

قرطبی یکی از مفسران اهل سنت می نویسد:

( بقیه الله خیر لکم ) أی ما یبقیه الله لکم بعد إیفاء الحقوق.

بقیه الله بهتر است برای شما یعنی آنچیزی که خداوند برای شما بعد از دادن حق دیگران باقی گذاشته است.

تفسیر القرطبی – القرطبی – ج ۹ – ص ۸۶

پس معنی «بقیه الله» عام است و شامل هر چیزی می شود که خداوند برای مردمان باقی گذاشته باشد. یکی از مهمترین آنها کسی است که خواهد آمد وجامعه را پر از عدل و داد می نماید.

به همین دلیل حتی در بعضی کتب اهل سنت آمده است که خود حضرت خود را «بقیه الله» نامیده و دیگران هم به حضرت ولی عصر «بقیه الله» می گویند .

وعن أبی جعفر أیضا قال : المهدی منا منصور بالرعب …وصاح صایح من السماء بأن الحق معه ومع أتباعه فعند ذلک خروج قائمنا ، فإذا خرج أسند ظهره إلی الکعبه واجتمع إلیه ثلاث مائه وثلاثه عشر رجلا من أتباعه ، فأول ما ینطق هذه الآیه : ( بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین ) ثم یقول : أنا بقیه الله وخلیفته وحجته علیکم ، فلا یسلم مسلم علیه إلا قال : السلام علیک یا بقیه الله فی الأرض…

از ابو جعفر (امام باقر) نقل شده است که گفت مهدی از ماست ( اهل بیت) و خداوند او را با انداختن ترسش در دل دشمنان یاری می کند … منادی از آسمان ندا می دهد که حق با او و اطرافیانش است . در آن هنگام قیام کننده ما قیام می کند . پس وقتی ظهور کند به کعبه تکیه داده و سیصد وسیزده نفر همراه وی جمع می شوند . پس اولین چیزی که می گوید این آیه است : ( بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین )سپس می گوید ای مردم من بقیه الله در زمین هستم وخلیفه خداوند و حجت او بر شما .پس هیچ کس به وی سلام نمی کند مگر اینکه می گوید سلام بر تو ای بقیه الله…

الفصول المهمه فی معرفه الأئمه – ابن الصباغ مالکی – ج ۲ ص ۱۱۳۳- ۱۱۳۵چاپ دار الحدیث

مرحوم آیت الله مرعشی در کتاب شرح احقاق الحق مدارک دیگری نیز از کتب اهل سنت برای این مطلب نقل فرموده اند:

منهم العلامه الشیخ عبد الهادی الأبیاری فی «العرائس الواضحه» (ص ۲۰۹ ط القاهره) قال: وعن أبی جعفر من خبر طویل: أنه إذا خرج أسند ظهره إلی الکعبه واجتمع إلیه ثلاثمائه وثلاثه عشر رجلا من أتباعه، فأول ما ینطق بهذه الآیه : (بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین) ثم یقول: أنا بقیه الله وخلیفته وحجته علیکم فلا یسلم علیه أحد إلا قال : السلام علیک یا بقیه الله فی الأرض …

ومنهم العلامه المذکور فی جالیه الکدر (ص ۲۰۹ ط مصر). روی الحدیث عن أبی جعفر بعین ما تقدم عن «العرائس الواضحه ».

از ایشان ( کسانیکه از علمای اهل سنت این روایت را در کتبشان نقل کرده اند) علامه شیخ عبد الهادی ابیاری است که در کتاب العرائس الواضحه ص ۲۰۹ چاپ مصر گفته است و از ابا جعفر ( امام باقر علیه السلام) روایتی است طولانی در مورد اینکه وقتی مهدی ظهور کند به کعبه تکیه داده ۳۱۳ نفر از طرفدارانش نزد وی جمع شده اولین چیزی که می خواند این آیه است که : ( بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین ) سپس می گوید من بقیه الله هستم و خلیفه او و حجت خداوند بر شما پس هر کس به وی سلام می کند می گوید سلام بر تو ای بقیه الله …

و از ایشان همین علامه ای که ذکر شد در کتاب «جالیه الکدر» است که همین روایت را که در العرائس الواضحه بود نقل کرده است .

شرح إحقاق الحق – السید المرعشی – ج ۱۳ – ص ۳۳۲

موفق باشید

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)