آیین های محرم و عاشورا در هند

در این قسمت در ادامه قسمت قبل با برخی دیگر از آیین های محرم و عاشورا در هندوستان آشنا می شویم.

شیعیان هند برای ماههای محرم و صفر احترام خاصی قائل هستند و برای تکریم این دو ماه و نشان دادن علاقه خود به اهل بیت (ع) و اقامه عزای حسینی نکات بسیاری را در امور شخصی و زندگانی خود رعایت می کنند. از جمله آداب و رسوم ویژه ماه‌های محرم و صفر در بین شیعیان هند این است که هیچگونه مراسم ازدواجی در این ماه انجام نمی‌گیرد و مردم ترجیح می‌دهند لباس نو خریداری نکنند و از برگزاری مراسمی همچون جشن تولد نیز پرهیز می کنند. در این ایام ، زنان جواهر بر خویشتن نمی آویزند و از پوشیدن لباسهای زینتی خودداری می ورزند. علاوه بر آن اگر از اول محرم تا اربعین حسینی، کسی بمیرد، به احترام امام حسین (ع) برای او مراسم ختم گرفته نمی شود و این مراسم بعد از پایان ماه صَفر انجام می شود.

با توجه به اینکه کشور پهناور هند با بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت از تنوع قومی و فرهنگی بسیار گسترده ای برخوردار است و اقوام و مذاهب گوناگون در کنار هم، همزیستی مسالمت آمیز دارند عجیب نیست اگر مشاهده شود که غیرمسلمانان و نیز اهل تسنن در کنار شیعیان در روز عاشورا در «امام باره ها»  به عزا داری بپردازند. در این کشور شیعیان، اهل سنت و هندوها همگی در مراسم محرم شرکت فعال دارند.

مراسم عاشورا تأثیر شگرفی بر مسلمانان اهل تسنن و فرهنگ و آداب آنان گذاشته است، به طوری که در ایام عزاداری، آنان نیز در امام باره ها شرکت می کنند و از ته دل بر عزای سید مظلومان اشک می ریزند از این رو پیوندهای اجتماعی و خویشاوندی فوق العاده ای میان برادران اهل سنت و شیعی گره خورده که با صراحت از بنی امیه تبری می جویند و بر فضیلت علی (ع) و فرزندانش اصرار می ورزند. قابل توجه است که اهل تسنن هند کتاب های متعددی در خصوص امام حسین (ع ) نوشته اند و در برخی از مناطق، مراسم دستجات اهل سنت، بیشتر از شیعیان است. اهل تسنن نیز همچون شیعیان، در ده روز اول ماه محرم، مجالس را در شب ها برگزار می کنند و آن را مجالس شهدای اسلام و بعضی جاها شهدای کربلا نام گذاری می کنند. علاوه بر آن در بین اهل تسنن نیز مراسمی شبیه روضه امام حسین (ع) وجود دارد که به آن «تعزیه» می گویند.

در کشور هند، هندوها و غیرمسلمانان با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با مسلمین همراهی‌می‌کنند و حتی در بعضی شهرها و مناطق، هندوها ساختمان‌هایی ساخته و وقف امام حسین(ع) کرده‌ و به تقلید از مسلمین نام آن‌ها را حسینیه گذاشته‌اند و در آنجا به سوگواری می‌پردازند. عزاداری هندوها در ایّام محرّم، اختصاص به شمال هند نداشته، بلکه در سایر نقاط این کشور نیز، هندوهای بسیاری در ایّام عاشورا به عزاداری پرداخته و مجلس می‌گیرند و زن و مردشان در آن شرکت می‌کنند. مذهب هندو و مراسم آن نیز تأثیر فراوانی از مراسم محرم گرفته، که یک نمونه آن بنای «تعزیه» در پایان مراسم محرم است. در هندوستان روضه خوان‌ها ومرثیه‌سراهای زیادی وجود دارند که مسلمان نیستند و پای بند مذهب هندو هستند اما اگر در باب عاشورا از آنها سوال کنی نه تنها امام‌حسین(ع) را تحسین می‌کنند، بلکه روضه‌خوانی و اشک ریختن برای امام سوم شیعیان را افتخار خود می‌دانند. در بعضی از شهرها برهمن ها نیز در ایام محرم و روز اربعین در مجالس عزا شرکت می‏ کنند.از گذشته و تا امروز بسیاری از مهاراجه ‏های هند نیز در مراسم تعزیه شرکت می ‏نمایند.

متاسفانه در برخی مناطق هندوستان، شیعیان تحت تأثیر بعضی از مراسم غیر اسلامی، با پای برهنه از روی آتش گداخته عبور می کنند و اقدام به  روشن کردن عود و آویختن حلقه‌های گل به عَلَم حضرت عباس (ع) می نمایند. در روز عاشورا نیز که دسته‌های عزا به حرکت در می‌آیند، پس از صدمه زدن بر بدن های خود با زنجیر های تیغه دار و قمه به محل هایی که کربلا نامگذاری شده است می‌روند و در آنجا شمایل حضرت عباس را به خاک می سپارند. چنانکه در برنامه های قبل نیز اشاره نمودیم بر اساس فتوای علمای برجسته شیعه اعمالی که موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود، در هیچ حالتی جایز نیست.

خلاصه آنکه مسلمانان شیعه هند در ایالت های اوتارپرادش، دهلی، جامو و کشمیر ، مهاراشترا، آندراپرادش، بیهار و غیره و در شهرهای شمال، مرکز و جنوب هند با برپایی مراسم عزاداری گسترده و باشکوه و تشکیل دسته های بزرگ سینه زنی و زنجیرزنی عاشورای حسینی را گرامی داشته و بار دیگر واقعه دردناک کربلا را در اذهان زنده می کنند. امروزه عشق به سالار شهیدان در این کشور که در آن پیروان ادیان مختلف الهی و غیرالهی حضور دارند به اوج می رسد. در مراسم عزاداری شیعیان هند که از اول ماه محرم برپا می شود، علاوه بر شیعیان، مسلمانان اهل سنت و پیروان دیگر ادیان و به ویژه هندوها با حضور در مراسم ماه محرم نسبت به سالار شهیدان و همچنین جوانمردی های ۷۲ تن از یاران امام حسین (ع) به ویژه حضرت ابوالفضل العباس ادای احترام می کنند.

مشاهده صحنه‌های جانسوز عزاداری شیفتگان اباعبدالله(ع)، شخصّیتی چون شاعره معاصر هندو، ساروجینی نایدو، معروف به بلبل هند را سخت تحت تأثیر قرار داده و بر آن داشته است که در ضمن شعری چنین بگوید:

شب شهادت، در زیر پیراهن سیاه و با پای برهنه و چشمان اشکبار، که باران اشک را به یاد واقعه‌ای جانسور فرو می‌ریزد و دست‌های به هم پیوسته که فشار اندوه، آنها را به نوسان می‌آورد، نوای سینه‌های آغشته به خون با لحنی محزون بلند است و این کهن داستانِ مکرّر و دردناک را بیان می‌دارد. مریدانت، به پاس این شب پُر اَلَم و اشک‌آور، با صدایی سرشار از اندوه می‌گویند و می‌خوانند: حسین…ای حسین! چرا هزاران هزار دوستان تو این طور اشک می‌ریزند؟!ای مقدّسِ والامقام! آیا به پاس فداکاری بی‌نظیر تو نیست؟!تو پرچم زنده و پیمان عزیز دین بزرگ پیامبر را استوار داشتی و در مقابل دیدگان شگفت‌زده جهانیان، عشق عجیب خود را به خدا ثابت کردی.