سفیانی کیست ؟

سفیانی کیست ؟

---

نام و نسب سفیانی

همان گونه که روایات تأکید می کنند، او از نوادگان و از نسل «ابوسفیان» است و به همین دلیل هم به او «سفیانی» گفته می شود؛ گرچه در مورد نام پدرش، بین اینکه «عنبسه» یا «عتبه» یا «معاویه» یا «یزید» باشد، اختلاف نظر وجود دارد، از امام علی(ع) روایت است که ایشان فرمود:

 

پسر جگرخوار از سرزمین بی آب و علف خارج می شود… نامش عثمان و نام پدرش عنبسه و از نسل ابوسفیان است.۱۰

در حدیث دیگری از شیخ طوسی آمده است که سفیانی از فرزندان «عتبه بن ابوسفیان» است.۱۱

امام علی(ع) در نامه ای به «اموی ها»، سفیانی را از شمار آنان دانسته و فرموده است:

مردی از فرزندانت شوم و ملعون و بی نزاکت و تیره دل و بیمار و قسیّ القلب است و خداوند رحمت و عطوفت را از دل او گرفته است، گویی اکنون او را می بینیم. مادرش از قبیله بنی کلب است و اگر بخواهم نام او را می گویم و توصیف می کنم، او فرزند کسی است که سپاهی را به مدینه گسیل می دارد. آنها وارد آن شهر می شوند و به قتل و کشتار و هتک حرمت و تجاور می پردازند و از میان آنها مردی پرهیزکار و مخلص پا به فرار می گذارد… .۱۲

 

از امام باقر(ع) روایت شده که او از نسل «خالد بن یزید بن ابوسفیان» است.۱۳

و از امام علی بن الحسین(ع) نقل شده که حضرت او را از فرزندان «عنبسه بن ابوسفیان»۱۴ به شمار آورده و برخی روایات نام او را «عبدالله»۱۵ گفته اند که این مطلب نزد علمای اهل سنّت مشهور است. امّا رأی مشهور این است که نام او «عثمان» از فرزندان «عنبسه ابن ابوسفیان» است و همه می دانند که ابوسفیان پنج فرزند به نام های «عتبه»، «معاویه»، «یزید»، «عنبس» و «حنظله» داشت.

چیزی که در مورد آن در تمام این روایات اتّفاق نظر وجود دارد. این است که او از نوادگان ابوسفیان بوده و قدر به یقین هم همان است.

اقدامات سفیانی

با بررسی و مطالعه دقیق احادیث اهل بیت(ع) در مورد زمان خروج سفیانی و جریان های هم زمان آن درمی یابیم که این حرکت، حرکتی سریع و برق آسا بوده و فاصله زمانی چندانی با ظهور امام مهدی(ع) ندارد امام صادق(ع) مدّت زمان خروج او را از ابتدا تا آخر ۱۵ ماه ذکر نموده اند که او ۶ ماه آن را به جنگ می پردازد و هنگامی که مناطق پنج گانه «دمشق»، «اردن»، «حمص»، «حلب» و «قنسرین» را تصرّف کند؛ دقیقاً ۹ ماه و نه یک روز بیشتر حکومت می کند.۱۶ برخی روایات دوره حکومت او را به اندازه مدّت بارداری یک زن (یعنی ۹ ماه) دانسته اند و با توجّه به این دوره و جنگ ها و فتح های او در آن مدّت کوتاه و فرجام او به دست سپاهیان امام زمان(ع)، به این نتیجه می رسیم که این رویدادها بسیار سریع و برق آسا روی می دهد. در اینجا به اختصار و نه مفصّل به ذکر کارها و اقدامات او می پردازیم زیرا که روایات صحیحه در مورد جزئیات آن رویدادها اختلاف نظر دارند.

۱. کشتار علویان و شیعیان اهل بیت(ع)

علویان در طول تاریخ یا بر ظلم و انحراف شوریده اند یا مانند آتشفشانِ خاموش و هر لحظه منتظر فرصت مناسب بوده اند. هیچ گاه آتش و انقلاب آنان خاموش نشده و همواره نشانه های شعله و دود این آتش پدیدار بوده است. بنابراین می بینیم که حاکمان بدسرشت، علویان و شیعیان اهل بیت(ع) را در رأس مخالفان خود قرار می دادند و علویان و شیعیان این مضمون را از گفتار ائمه(ع) دریافته اند.
 

امام صادق(ع) می فرماید:

ما و خاندان ابوسفیان دو خانواده ایم که به خاطر خدا دشمن هم شدیم. ما می گفتیم خداوند راست می گوید و آنها می گفتند: دروغ می گوید، ابوسفیان با پیامبر(ص) جنگید، معاویه بن ابی سفیان با علی(ع)، یزید بن معاویه با حسین بن علی(ع) و سفیانی هم با قائم(عج) می جنگد.۱۷

پیروان و دوستداران آنها نیز چنین سرنوشتی داشتند و راه آنان را ادامه دادند و با مشکلات و دشواری های بسیاری در طول تاریخ دست و پنجه نرم کردند و برای درک بهتر این مصیبت ها، تنها مراجعه به کتاب مقاتل الطّالبیین ابوالفرج کفایت می کند. با مطالعه تاریخ تشیّع و علویان درمی یابیم که اعمال و رفتار و کردار سفیانی چیز جدیدی نیست بلکه او نیز همانند حاکمان ظالم و ستم پیشه گذشته راه قتل و تبعید و شکنجه اختیار می نماید، از امام صادق(ع) روایت است که می فرماید:

روزی را می بینم که سفیانی وارد کوفه شده و ندا می دهد: هر کس سر یکی از شیعیان علی را بیاورد هزار درهم جایزه می برد، و همسایه علیه همسایه می شود و می گوید فلانی جزو آنهاست و گردنش را می زند و هزار درهم می گیرد، و حکومتتان در آن موقع تحت سیطره فاسدان قرار می گیرد.۱۸

امام باقر(ع) می فرماید:

سفیانی و همراهانش خروج می کنند. در آن زمان تصمیم و هدفی جز اذیّت و آزار و قتل خاندان محمّد(ص) و شیعیان آنها را ندارد، گروهی را به کوفه می فرستد و جمعی از شیعیان اهل بیت(ع) را به قتل رسانده و بسیاری را به دار می آویزد.۱۹

احادیث دیگری نیز وجود دارد که بیانگر کارها و مأموریت هایی اعم از کشتار و تبعید شیعیان است که این فاسق انجام می دهد.

۲. قتل علما و مخالفان و مجازات سخت زنان و کودکان

این ویژگی بارز مفسدان برای ترساندن مردم و ایجاد رعب و وحشت در دل آنان است، آنها در ابتدا تلاش می کنند علما و دانشمندان را با خود همراه کرده و در صورت مخالفت، آنها را به قتل می رسانند، آنها در حقیقت می خواهند علما را جذب خود کنند تا جنایت ها و کارهای آنها را توجیه کرده و به آنها مشروعیّت بخشند.

در حدیثی آمده است: سفیانی بدترین حاکمی است که علما و اهل فضیلت را به قتل می رساند و آنها را نابود می کند، در ابتدا از آنها کمک می خواهد، اگر کسی سرپیچی کند، او را به قتل می رساند.۲۰
نقل شده که هر کس نافرمانی کند سفیانی او را می کشد و با ارّه تکّه تکّه می کند، «ابن عبّاس» می گوید:

سفیانی می آید و جنگی به پا می کند که شکم زنان را می درد و کودکان را در دیگ می جوشاند.۲۱

امام باقر(ع) او را بدترین مردم توصیف کرد و می فرماید:

اگر سفیانی را ببینی، او بدترین مردمان است او سرخ روی، با موهای بور است و هرگز خدا را عبادت نکرده است.۲۲

۳. به اشغال درآوردن مناطق مختلف

روایت های تاریخی حاکی از آن است که سفیانی از کشورهای مسیحی روم [اروپا] می آید و صلیب به گردن دارد، از «بشر بن غالب» روایت شده که گفته است:

سفیانی با پیروزی از کشورهای غربی می آید و صلیب بر گردن دارد.۲۳

جنگش را از مناطق پنج گانه ای که روایت ها به آن اشاره شده، آغاز می کند. مناطق پنج گانه عبارتند از «دمشق»، «اردن»، «حمص»، «حلب» و «قنسرین» و به بیان دیگر او جنگ خود را از سرزمین شام آغاز می کند و بر آن چیره می شود سپس از آنجا به عراق و حجاز می رود. برخی روایات تأکید کرده اند که او با برخی شخصیّت ها مانند «اصهب» و «ابقع» می جنگد و شاید این نام ها، کنایه از شخصیّت های بزرگ اقوام این مناطق باشد. امام باقر(ع) می فرماید:

سفیانی با ابقع می جنگد و او و افرادش را به قتل می رساند، سپس اصهب را می کشد و مقصد بعدی او، عراق است. او سپاهش را از قرقیسیا عبور می دهد و آنها در آنجا به جنگ می پردازند و سفیانی سپاه دیگری به کوفه روانه می کند.۲۴

«قرقیسیا» شهر کوچکی است که در تلاقی«رود خابور» به رود فرات قرار دارد و در آنجا رود خابور به رود فرات می ریزد. این منطقه میان سه کشور «عراق»، «ترکیه» و «سوریه» قرار دارد.

روایت ها حاکی از وقوع چندین جنگ میان ترک ها و سپاه سفیانی و میان سفیانی و دیگر سپاه ها است. این جنگ ها بر سر گنجی واقع در رود فرات است که آن را کوهی از طلا و به قولی نقره دانسته اند و لازم به ذکر است که هیچ یک از طرفین جنگ به خاطر مشغول شدن به کارهای دیگر نمی توانند آن گنج را به دست آورند. ممکن است مراد از این گنج ثروت این منطقه اعمّ از وفور آب و منابع طبیعی آن باشد و البتّه خداوند آگاه تر از همه به امور است.

 

چیزی که وجود این احتمال را بیشتر می کند نرسیدن هیچ یک از طرف های درگیر به این گنج است زیرا در آن زمان این منطقه، منطقه جنگی بدون آرامش و استقرار است و این مانع آن می شود که گنج آن نمایان شود.

سفیانی وارد کوفه می شود و به جنگ و کشتار می پردازد. روایت ها از مردی به نام «شیصبانی» نام می برند که در کوفه با سفیانی می جنگد. جابر جعفی می گوید:

از امام باقر(ع) در مورد سفیانی پرسیدم فرمود:

قبل از سفیانی شیصبانی از کوفه بیرون می آید، همچنان که آب از زمین می جوشد، او هم خروج می کند.۲۵

این فاسق پس از استقرار پیدا کردن، همانند دیگر متکبّران ستم پیشه که طمعشان پایان ناپذیر نیست، سپاهش را به حجاز گسیل می دارد و بنابر برخی احادیث، سپاه او وارد مدینه می شود و به غارت و ویرانی و چپاول می پردازد. در برخی روایت ها چنین نقل شده است که سفیانی سپاهی را به مدینه می فرستد و دستور قتل هاشمیان، حتّی زنان آبستن آنها می دهد… .۲۶

سپس او سپاهش را به مکّه اعزام می کند و آن نشانه وعده داده شده، یعنی فرو رفتن در زمین [خسف بیداء] اتّفاق می افتد. در این هنگام قدرت سفیانی شروع به افول می کند تا اینکه امام زمان(عج) ظهور می کند و جنگ های وعده داده شده به رهبری او و یاری پیروانش از یمن و خراسان و عراق و دیگران آغاز می شود. این جنگ ها به رهبری کسی است که وعده پیروزی و چیرگی بر دشمنان به او داده شده است. سپاه سفیانی به تدریج از مناطق اشغالی، شکست خورده و عقب نشینی می کند.

سپس آن نبرد بزرگ میان سپاه امام و سپاه سفیانی به نام جنگ فتح قدس آغاز می شود. سپاه سفیانی از درون شروع به نابودی و متلاشی شدن می کند و خود سفیانی نیز پس از چندین جنگ در شام و قدس به دست سپاه امام کشته می شود و به این ترتیب جنبش امام, عصر نوینی را آغاز می کند.

پی نوشت ها:

۱. شرح نهج البلاغه، ج ۷، ص ۵۹.

۲. کنز العمال، ج ۱۱، ص ۱۱۶.

۳. فیض الغدیر شرح الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۹۲.

۴. النعمانی، الغیبه، ص ۳۰۰.

۵. همان، ص ۳۰۱.

۶. همان, ص ۳۰۱.

۷. همان، ص ۳۷۱.

۸. الطوسی، الغیبه، ص ۴۳۵.

۹. الکافی، ج ۸، ص ۲۷۴.

۱۰ . بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۵.

۱۱. همان، ج ۵۳، ۲۱۳.

۱۲. کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص ۳۰۹.

۱۳. عصر الظهور، ص ۱۰۶، به نقل از محفوظ ابن هماد، ص ۷۵.

۱۴. الطوسی، الغیبه، ص ۲۷۰

۱۵. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۰۸.

۱۶. النعمانی، کتاب الغیبه، ص ۳۰۰.

۱۷. الشیخ الصدوق، معانی الاخبار، ص ۳۴۶.

۱۸. الطوسی، الغیبه، ص ۴۰۵.

۱۹. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۲.

۲۰. الفتن الابن حماد، ص ۷۶.

۲۱. همان، ص ۲۸۵.

۲۲. النعمانی، الغیبه، ص ۳۰۶.

۲۳. الطوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۷۸.

۲۴. النعمانی، الغیبه، ص ۲۸۰.

۲۵. همان، ص ۳۰۲.

۲۶. الفتن، ابن حماد، ص ۲۰۱.