ملاقات با امام عصرعجل الله با فلسفه غیبت منافات ندارد

بسیاری از ملاقات ها ممکن است بدون شناخت آن حضرت باشد یعنی ملاقات کنند و در لحظه ملاقات التفات و توجه به امام ندارند و بعد از مدتی به آن تفطن پیدا کند و در نتیجه کیفیت اختفاء امام هم در این­صورت معمولی باشد.

یادداشت ذیل شماره دوم از مجموعه یادداشت­هایی پیرامون “غیبت و ملاقات” به قلم حجت الاسلام ملکی راد، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت است که در ادامه می خوانیم.

انواع غیبت:

روایاتی که موضوع غیبت امام مهدی(عج) را مطرح کرده و آن را متذکر شده‌اند، غیبت آن حضرت را در دو مرحله بیان کرده‌اند، صراحت این روایات به‌گونه‌ای است که اعتقاد به دو نوع غیبت (غیبت صغری و کبری) را می‌توان از ضروریات و مسلمات مذهب امامیه بشمار آورد برخی از اندیشمندان اهل سنت در این مسأله با شیعه امامیه هم نظراند.

اینک به نمونه‌هایی از این دسته از روایات اشاره می‌شود:

۱. سید برزنجی از حضرت امام حسین(ع) نقل می‌کند که آن‌حضرت فرمود:

برای صاحب این امر دو غیبت است که یکی از آن دو بقدری به درازا کشد که برخی گویند او از دنیا رفته است……[۱]

۲. اسحاق بن عمار می‌گوید از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: برای قائم دو غیبت است که یکی طولانی و دیگری کوتاه است……..[۲]

۳. ابراهیم بن عمر کناسی می‌گوید از امام باقر(ع) شنیدم که فرمود: صاحب این امر را دو غیبت است[۳].

۴. ابوبصیر می‌گوید به امام صادق(ع) گفتم که امام باقر(ع) فرمود: برای قائم آل محمد۶ دو غیبت است که یکی از دیگری طولانی ‌تر است، آن حضرت فرمود آری[۴]

۵. مفضل بن عمر نقل می‌کند که از حضرت صادق(ع) شنیدم که فرمود: برای صاحب این امر دو غیبت است[۵].

با توجه به صراحت روایات یاد شده اعتقاد به دو غیبت صغری و کبری مورد تأکید اندیشمندان امامیه نیز واقع شده است نعمانی(ره) در این زمینه می‌گوید.

احادیثی که یادآور شده‌اند که برای قائم دو گونه غیبت است درستی آنها نزد ما ثابت شده است.

اما غیبت اول: آن غیبتی است که طی آن سفرا و نمایندگان بین مردم و امام وجود داشتند که ازسوی خود آن حضرت منصوب شده و میان مردم به طور آشکار زندگی می‌کردند این غیبتی بود کوتاه که دورانش سپری شده و مدتش گذشته است.

غیبت دوم غیبتی است که در آن نمایندگان و واسطه‌ها از میان برداشته شده‌اند و این زمانی است که اکنون ما درآن هستیم[۶].

شیخ مفید(ره) در این زمینه می‌گوید: برای آن حضرت پیش از قیام‌اش دو غیبت است یکی از آن دو از دیگری طولانی‌تر است چنانکه اخبار و روایات گویای آنند……[۷]

طبرسی(ره) نیز در این زمینه می‌گوید:

بنگر چگونه دو غیبت برای صاحب الامر همان گونه که در روایات آمده است روی داد.[۸]

در ارتباط با شروع و آغاز غیبت صغری بین علمای امامیه دو قول مطرح شده است:

۱. گروهی بر این باورند که غیبت صغری از همان هنگام ولادت امام مهدی(عج) آغاز شده است، شیخ مفید در این زمینه می‌گوید:

غیبت صغری از ابتداء میلاد آن حضرت است تا پایان دوران سفارت و نمایندگی نوّاب خاص[۹]

بر طبق این نظر مدت غیبت صغری را هفتاد و چهار سال ذکر کرده‌اند.

۲. گروه دیگر معتقدند غیبت صغری بعد از شهادت امام عسکری(ع) در سال۲۶۰ق آغاز گردیده است یعنی آغاز غیبت صغری با شروع امامت امام مهدی(عج) همراه بوده است براساس این دیدگاه مدت زمان غیبت صغری در حدود شصت و نه سال می‌باشد.[۱۰]

ارتباط امام(ع) با مردم در غیبت صغری توسط نواب اربعه صورت می‌گرفته است و از سال۳۲۹ق غیبت کبری آغاز گریده است.

تفاوت غیبت صغری و کبری را نمی‌توان در موارد ذیل دانست:

۱. کوتاه بودن مدت غیبت صغری برخلاف غیبت کبری که مدتش نامعلوم است.

۲. غیبت صغری با دوران سفارت و نیابت خاصه همراه بود و طی آن نواب خاص بین مردم و حضرت وساطت می‌کردند اما این نیابت و وساطت با شروع غیبت کبری منقطع شد.

۳. ‌ملاقات شیعیان خاص با امام مهدی(عج) در دوران غیبت صغری امر ممکن بوده است چنانچه موارد بسیاری از این ملاقت ها در تاریخ نقل شده است[۱۱].

۴. نوشتن پاسخ سوألات مردم توسط امام(ع) که به وسیله نواب خاص در اختیار مردم قرار می‌گرفت و همچنین نوشتن توقیعات و نامه‌هایی به وسیله آن‌حضرت به افرادی خاص در عصر غیبت صغری

۵. دوران غیبت صغری با درگذشت نایب چهارم(علی بن محمد سمری) پایان یافت امام دوران غیبت کبری همچنان ادامه دارد.

سازگاری ملاقات با غیبت:

مطلب دیگری که در پاسخ به شبهه مزبور باید مورد دقت قرار داده شود این است که ممکن است گفته شود ملاقات و دیدار با امام مهدی(عج) با فلسفه و حکمت غیبت آن‌حضرت منافات داشته و با آن ناسازگار نخواهد بود زیرا یکی از فلسفه‌های مهم غیبت که در روایات نیز برآن تأکید بسیاری رفته است خوف از دشمنان است. حال اگر دیدار ملاقات امکان پذیر باشد طبعاً امام ممکن است شناخته شود و این با فلسفه غیبت تفاوت پیدا می‌کند.

در پاسخ به این شبهه باید به دو دیدگاه مطرح در مفهوم غیبت که در بحث قبل به آن اشاره شد، توجه داشت و مسأله را مورد تجزیه و تحلیل قرارداد بنابراین براساس نظریه اول یعنی غیبت به صورت ناپیدایی باید دقت کرد که اگر مصلحت اقتضاء کند که آن حضرت به‌منظور رفع نیاز و حاجت کسی و یا راهنمایی فردی که مستلزم ظهور و پیدایی امام باشد، ظاهر شود در این صورت به اعجاز ظاهر گشته و بعد از رفع نیاز، بطور ناگهانی (به اعجاز) ناپدید شده و دیگر کسی او را نمی‌بیند همچون ظهور آن‌حضرت در غیبت صغری برای عمومی خویش جعفر که متعاقب آن به صورت ناگهانی ناپدید گردید[۱۲]. در این صورت خطری نیز آن‌حضرت را تهدید نمی‌کند بنابراین ملاقات­هایی از این نوع با فلسفه و حکمت غیبت منافاتی نخواهند داشت.

و بر طبق نظر دوم و تفسر ناشناسی از غیبت امام، مشاهده و دیدار امام و ملاقات‌ با آن‌حضرت مشکلی را ایجاد نمی‌کند و منافاتی با فلسفه و حکمت غیبت نداشته و با آن ناسازگار نخواهد بود زیرا در این صورت بسیاری از ملاقات ها ممکن است بدون شناخت آن حضرت همراه بوده باشد یعنی ملاقات کنند در لحظه ملاقات التفات و توجه به امام ندارد و بعد از مدتی ممکن است به آن تفطن پیدا کند و در نتیجه کیفیت اختفاء امام هم در این­صورت ممکن است به صورت عادی و معمولی باشد زیرا معمولاً در این موارد نیازی به اختفای آن‌حضرت از راه اعجاز احساس نمی‌شود بله اگر در هنگام ملاقات و دیدار امام شناخته شود و یا لازم باشد خودش را بشناساند در این صورت آن‌حضرت به‌منظور رفع خطر از خود ممکن است از راه اعجاز از دیدگان شخص غایب گردد البته این در صورتی است که راه نجات منحصر در اعجاز باشد نظیر نجات جان پیامبر۶ از کفار و مشرکان که در بحث قبل به آن اشاره شد.

پی نوشت ها:

[۱]. تاریخ الغیبه الکبری، ص به نقل از الاشاعه لاشرا الساعه، ص۹۲.

[۲]. “للقائم غیبتان احداهما فصیره و الاخری طویله” اصول کافی، ج۱، ص۳۴۰.

[۳]. الغیبه، نعمانی، ص۱۷۱.

[۴]. الغیبه نعمانی، ص۱۷۲.

[۵]. اصول کافی، ج۱، ص۳۴۰، الغیبه، شیخ طوسی، ص۱۰۲.

[۶]. الغیبه نعمانی، ص۱۷۳-۱۷۴.

[۷]. الارشاد،ص۳۲۶.

[۸]. اعلام الوری، ص۴۱۶.

[۹]. الارشاد، ص۳۲۶.

[۱۰]. تاریخ الغیبه الصغری، ص۹ و خاتم الاوصیاء، ج۲،ص۱۱۰.

[۱۱]. شیخ مفید(ره) در فصل پنجم کتاب المسائل العشر فی الغیبه به مواردی از این ملاقات ها اشاه کرده است می‌گوید: گروهی از اصحاب امام عسکری(ع) در زمان حیات آن‌حضرت، جانشین ایشان را دیده‌اند، اشخاصی چون ابن مهزیار اهوازی، ابن نوبخت بغدادی و گروهی از اهل قم و قزوین و….. المسائل العشر فی الغیبه، ص۷۱-۷۵.

منبع: شبستان – کد مطلب: ۲۴۵۸۲۴ – تاریخ: ۱۳۹۲/۲/۳