انا اعطیناک الکوثر

کوثر چیست؟

یکی از القاب حضرت زهرا علیها سلام کوثر است. در قرآن نیز سوره ای است که به نام ایشان معروف شده است. کوثر، بزرگ ترین هدیه الهی است، زیرا هدیه اشرف معبود به اشرف مخلوقات است و این هدیه نفیس در کوچک ترین سوره قرآن مطرح شده است: « إِنَّآ أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ».

چرا این هدیه، نفیس است؟ در ماجرای فتح مکه که مشرکان دسته دسته و فوج فوج به اسلام وارد می شدند، خداوند، تنها دستور می دهد که ای پیامبر تسبیح بگو: «رَأیتَ النَّاس یدخلون فی دینِ اللَّه أفواجا فَسَبّح »؛ اما وقتی به او می گوید ما به تو کوثر عطا کردیم دستور می دهد: «فصلّ لربّک؛ ای پیامبر نماز بگذار». گویا اهمیت کوثر از اسلام آوردن مشرکان بیش تر است. برویم سراغ قرآن ببینیم معنای کوثر چیست؟

إِنَّآ أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ[۱]

در آخرین آیه سوره کوثر، خداوند متعال می فرماید: «إِنَّ شَانِئَک هُوَ الْأَبْتَرُ». از این آیه استفاده می شود که مراد از کوثر چیزی ضد ابتر است؛ عرب به افراد بی عقبه و بی نسل که فرزند پسر ندارند و با مردن، آثارشان محو می شود، ابتر می گوید.

البتّه کوثر، معنایی عام دارد و شامل هر خیر کثیر می شود؛ ولی مقصود خداوند از کوثر در این آیه، هیچ چیز نیست مگر همان ذریه پاک رسول الله از نسل فاطمه زهرا علیها سلام. زیرا:

* اگر مراد از کوثر اخلاق نیک باشد، پیامبر که دارای خلق عظیم بود. «وَإِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ»[۲] بر این اساس معنا ندارد که خداوند به ایشان چیزی بدهد که خود داراست.

* اگر مراد از کوثر، عبادت باشد، حضرتش به قدری عبادت می کرد که آیه نازل شد: «ما قرآن را نفرستادیم تا این گونه خود را به مشقّت اندازی؛ مَا أَنزَلْنَا عَلَیک الْقُرْآنَ لِتَشْقَی.»[۳]

* اگر مراد از کوثر، امّت کثیر باشد، طبق وعده الهی اسلام بر تمام جهان غالب خواهد شد: «لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ».[۴]

* اگر مراد از کوثر، شفاعت باشد، خدا تا جایی که پیامبر راضی شود از امّت او می بخشد: «وَلَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی».[۵]

پس مراد همان ذریه اوست به خصوص با توجه به شأن نزول این سوره، معلوم می شود که غیر فرزندان حضرت فاطمه علیها سلام چیز دیگری مراد نمی باشد.

مقایسه ای بین دو سوره کوثر و تکاثر

۱. کوثر ارزش است و تکاثر ضدّ ارزش، زیرا اولی عطیه الهی است که دنباله اش ذکر خداست: « أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ، فَصَلِّ…» ولی دوّمی یک رقابت منفی که دنباله اش غفلت از خداست: «أَلْهَاکمُ التَّکاثُرُ».

۲. کوثر ما را به مسجد می برد برای نماز: «فَصَلِّ لِرَبِّک » و تکاثر ما را به گورستان می برد برای سرشماری مردگان: « حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ».

۳. در عطای کوثر بشارت است: «إِنَّا أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ»؛ و در تکاثر تهدیدهای پی در پی: « کلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ ثُمَّ کلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ».

۴. کوثر، عامل رابطه با خالق است: «أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ، فَصَلِّ… » و تکاثر، وسیله ای برای سرگرمی با مخلوق: «أَلْهَاکمُ التَّکاثُرُ».

**

حاشیه

شأن نزول سوره کوثر

عاص بن وائل سهمی، یکی از مشرکان مکه بود. یک روز کنار باب بنی السهم، یکی از درهای مسجد الحرام، با رسول گرامی اسلام ملاقات کرد و با آن حضرت به گفت وگو پرداخت. قریشی ها که شاهد این منظره بودند از او پرسیدند: «با چه شخصی سخن می گفتی؟» پاسخ داد: «با ابتر!»

این پاسخ به آن رو بود که آن حضرت فرزند پسری نداشت و عرب جاهلی کسانی را که دارای فرزند پسر نباشند «ابتر» قلمداد می کرد؛ زیرا تنها راه استمرار اهداف فرد را در وجود پسر می دانستند. در این هنگام سوره کوثر نازل شد و بیان داشت: «که آن کسی که گفت ابتر خودش ابتر است.»[۶] این خبر غیبی محقق شد. پیامبر نسلش استمرار پیدا کرد و نسل عاص بن وائل از بین رفت و نابود شد.

—————————————-

[۱]. سوره کوثر/ ۱.

[۲]. سوره قلم/ ۴.

[۳]. سوره طه/ ۲.

[۴]. سوره توبه/ ۳۳.

[۵]. سوره ضحی/ ۵.

[۶]. مجمع البیان، ج ۵، ص ۵۴۹؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۳۷۲؛ درالمنثور، ج ۸، ص ۶۵۲.