ویژگی‌های حکومت و سیره حضرت مهدی (ع)

قلمرو حکومت و مرکز آن

تردیدی نیست که حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حکومتی جهانی است؛ زیرا او موعود هم بشریت و تحقق بخش آرزوی همه انسان‌هاست؛ بنابراین آنچه از زیبایی‌ها و خوبی‌ها در سایه حکومت او به وجود آید، سراسر زمین را فرا خواهد گرفت. این حقیقتی است که روایات فراوان، شاهد آن است که به گروه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
الف. روایات بسیاری از مضمون آن چنین است: مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زمین را پر از عدل و داد می‌کند؛ همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد. (۱) کلمه «زمین» (الأرض) سرتاسر کره خاکی را در بر می‌گیرد و هیچ دلیلی وجود ندارد که معنای آن را به بخشی از زمین محدود کنیم.
ب. روایاتی که از تسلّط امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر مناطق مختلف جهان خبر داده است که گستردگی و پراکندگی و اهمیت آن مناطق، حکایت از سلطه آن حضرت بر تمام جهان دارد و معلوم می‌شود که نام بردن از شهرها و کشورها در روایات، از باب نمونه و مثال بوده و میزان درک مخاطبان روایات در آن زمان نیز ملاحظه شده است.
در روایات مختلف از روم، چین، دیلم یا کوه‌های دیلم، ترک، سند، هند، قسطنطنیه، کابل شاه و خزر به عنوان مناطقی که امام مهدی بر آن‌ها مسلط خواهد شد و آن‌ها را فتح خواهد کرد، نام برده شده است. (۲)
گفتنی است که در زمان امامان (علیهم السلام) مناطق یاد شده بر بخش‌های بسیار گسترده‌تری نسبت به زمان ما، گفته می‌شده است؛ برای مثال «روم» شامل همه اروپا و حتی قاره آمریکا می‌شده و مراد از چین، همه شرق آسیا بوده که شامل ژاپن نیز می‌شود؛ همان گونه که «هند»، پاکستان امروز را هم شامل بوده است. شهر قسطنطنیه همان استانبول است که در جهان آن روز به عنوان مقاوم‌ترین شهرها و مناطق از آن، یاد می‌شده و در واقع فتح آن، یک پیروزی و موفقیت بزرگ شمرده می‌شده است؛ زیرا یکی از راه‌های اصلی ورود به قاره اروپا بوده است. خلاصه اینکه تسلّط امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر مناطق حسّاس و مهم جهان، حکایت از گستردگی جهانی فرمانروایی آن حضرت دارد.
ج. گذشته از روایات دسته اول و دوم، روایات متعددی در دست است که به روشنی از جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خبر می‌دهد.
در سخنی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که خداوند متعال فرموده است:
… من دین خود را به دست آن‌ها [پیشوایان دوازده گانه] بر همه آیین‌ها پیروز می‌کنم و به دست ایشان، فرمان خود را [بر همه] چیره خواهم ساخت و به [قیام] آخرین آن‌ها سراسر زمین را از دشمنانم پاک خواهم کرد و او را بر مشرق و مغرب زمین فرمانروا خواهم گرداند … . (۳)
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
اَلقائِمُ مِنّا … یبلُغُ سلطانَهُ المَشرِقَ وَالمغرِبَ و یظهِرُ الله عزوجل بهِ دینَهُ علی الدّینِ کُلِّهِ وَ لَو کَرِهَ المُشرِکُونَ … (۴)؛
قائم (علیه السلام) از ما [خاندان پیامبر] است … [او کسی است که] فرمانروایی او مشرق و مغرب [عالم] را فرا خواهد گرفت و خداوند به دست او دین خود را بر همه ادیان غلبه می‌دهد، اگرچه مشرکان را خوش نیاید.
اما مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شهر تاریخی کوفه است که در آن زمان، وسعت زیادی خواهد یافت؛ به گونه‌ای که شهر نجف را که در چند کیلومتری کوفه است، شامل می‌شود. به همین دلیل است که در بعضی روایات، کوفه و در بعضی دیگر نجف به عنوان مرکز حکومت نام برده شده است.
امام صادق (علیه السلام) در ضمن روایتی طولانی فرمود:
مرکز حکومت او [حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] شهر کوفه خواهد بود و محل قضاوت او مسجد کوفه. (۵)
گفتنی است شهر کوفه از دیرزمان، مورد توجّه خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و محل زمامداری حضرت علی (علیه السلام) بوده است و مسجد مشهور آن، یکی از چهار مسجد معروف جهان اسلام است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) در آن نماز و خطبه می‌خوانده و نیز در آن به امر قضاوت می‌پرداخته است و در نهایت در محراب همان مسجد، به شهادت رسیده است.

مدت حکومت

پس از اینکه عالم بشریت، یک دوره بسیار طولانی از حاکمیت ظلم و ستم را پشت سر گذاشت، جهان با ظهور آخرین حجّت پروردگار به سوی حاکمیت خوبی‌ها خواهد رفت و حکومت در دست حاکمان و نیکان قرار خواهد گرفت و این، وعده حتمی خداوند است.
حکومت خوبان که با فرمانروایی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آغاز می‌شود، تا پایان عمر دنیا ادامه خواهد یافت و دیگر روزگار ظلم و ظالمان تکرار نخواهد شد.
در سخنی که پیش از این از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شد، آمده است که خداوند بزرگ، حاکمیت آخرین پیشوای معصوم را به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بشارت می‌دهد و در پایان می‌افزاید:
[(پس از آنکه مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به حکومت رسید] دولت او را دوام خواهم بخشید و پیوسته تا قیامت، روزگار [و حاکمیت زمین] را در دست اولیا و دوستان خود، دست به دست خواهم کرد. (۶)
بنابراین نظام عادلانه‌ای که امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر پا خواهد کرد، دولتی است که پس از آن، برای دیگران دولتی نخواهد بود و در حقیقت، تاریخ جدیدی از حیات بشر شروع خواهد شد که سراسر در زیر حاکمیت الهی بسر خواهد بُرد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
دولت ما آخرین دولت‌هاست. هیچ خاندان صاحب دولتی نمی‌ماند، مگر اینکه پیش از ما، حاکم می‌شوند، تا وقتی [حکومت اهل بیت برپا شد و] شیوه حکمرانی ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم حاکم می‌شدیم، همین گونه عمل می‌کردیم. (۷)
بنابراین مدّت استمرار نظام الهی پس از ظهور، جدا از مدّت حکومت شخص امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که مطابق روایات، آن حضرت باقی مانده عمر خود را حاکم بوده و سرانجام چشم از جهان فرو خواهد بست.
تردیدی نیست که مدت حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باید به قدری باشد که امکان تحول جهانی و استقرار عدالت در همه مناطق عالم وجود داشته باشد؛ ولی اینکه این هدف در چند سال قابل دسترسی است، قابل تخمین و گمانه زنی نیست و باید به روایات امامان معصوم (علیهم السلام) رجوع کرد. البته با توجه به قابلیت‌های آن رهبر الهی و توفیق و مدد غیبی برای آن حضرت و اصحاب و یاران شایسته‌ای که در اختیار اوست و آمادگی جهانی برای پذیرفتن حاکمیت ارزش‌ها و زیبایی‌ها در زمان ظهور، ممکن است رسالت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زمانی نسبتاً کوتاه انجام شود و جریانی که بشریت در طول قرون متمادی از ایجاد آن ناتوان بوده است، در کمتر از ده سال اتفاق افتد.
روایاتی که مدت حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را بیان می‌کنند، بسیار گوناگونند. بعضی از آن‌ها مدت حکومت آن حضرت را پنج سال و تعدادی از آن‌ها هفت سال و برخی دیگر هشت، نه و ده سال بیان کرده است. چند روایت هم مدت حکومت را نوزده سال و چند ماه و بالاخره چهل و ۳۰۹ سال بر شمرده است. (۸)
گذشته از اینکه علّت این همه اختلاف در روایات، روشن نیست، پیدا کردن مدت واقعی حکومت از میان این روایات کاری دشوار است؛ اما بعضی از علمای شیعه با توجه به فراوانی و شهرت روایات هفت سال، این نظر را انتخاب کرده‌اند. (۹)
بعضی دیگر نیز گفته‌اند مدت حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هفت سال است؛ ولی هر سال از سال‌های حکومت حضرت به اندازه ده سال از سال‌های ماست که این مطلب نیز در بعضی روایات آمده است:
راوی از امام صادق (علیه السلام) درباره مدت حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سؤال می‌کند و امام می‌فرماید:
[حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] هفت سال حکومت می‌کند که برابر هفتاد سال از سال‌های روزگار شماست. (۱۰)
مرحوم مجلسی (رحمه الله) می‌فرماید:
روایاتی را که درباره مدت حکومت امام (علیه السلام) رسیده است باید به احتمال‌های زیر توجیه کرد: برخی روایات به تمام مدت حکومت اشاره دارد و برخی بر مدت ثبات و استقرار حکومت. بعضی مطابق سال‌ها و روزهایی است که ما با آن آشناییم و بعضی مطابق سال‌ها و ماه‌های روزگار حضرت است که طولانی می‌باشد و خداوند به حقیقت مطلب آگاه است. (۱۱)

سیره حکومتی امام

هر حاکمی در حکومت و بخش‌های مختلف مدیریت خود شیوه‌ای مخصوص دارد که این خود از مشخصه‌های حکومت اوست. امام موعود و مهدی منتظر (علیه السلام) نیز وقتی حکومت جهان را به دست گیرد، در تدبیر نظام جهانی خود روش خاصّی دارد. در ضمن مباحث گذشته به گوشه‌هایی از شیوه عملکرد آن حضرت اشاره شد؛ ولی به سبب اهمیت موضوع، مناسب است در این مجال به گونه مستقلّ به آن بپردازیم و در زلال سخنان پیامبر اکرم و امامان معصوم (علیهم السلام) شیوه حکومتی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را بهتر و بیشتر بشناسیم.
آنچه در ابتدا باید برآن تأکید شود، این است که روایات، یک تصویر کلّی از سیره آن بزرگوار به دست داده است و آن، عبارت است از اینکه سیره امام مهدی همان سیره و روش پیامبر بزرگ اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است و آن گونه که پیامبر در زمان خود با جاهلیت بشری در همه ابعاد آن مبارزه کرد و اسلام ناب که ضامن سعادت دنیا و آخرت است را بر محیط خود حاکم کرد، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز با ظهور خود با جاهلیت جدید که دردناک‌تر از جاهلیت قدیم است برخورد خواهد کرد و ارزش‌های اسلامی و الهی را بر ویرانه‌های جاهلیت مدرن، بنا خواهد کرد.
از امام صادق (علیه السلام) درباره سیره حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سؤال شد؛ فرمود:
یصنَعُ کَما صَنَعَ رَسُولُ الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یهدِمُ ما کانَ قَبلَهُ کَما هَدَمَ رَسُولُ الله (صلی الله علیه و آله و سلم) اَمرَالجاهلیه وَیستأنِفُ الاسلامَ جَدیداً؛ (۱۲)
امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مانند پیامبر اسلام عمل خواهد کرد. همان گونه که پیامبر آنچه از روش جاهلیت [مرسوم] بود را از میان برد، همین گونه روش‌های جاهلی پیش از ظهور خود را نابود خواهد ساخت و اسلام را از نو پی ریزی خواهد کرد.
این سیاست کلّی امام موعود (علیه السلام) در زمان حاکمیت اوست. البته شرایط زمانی متفاوت، موجب تغییراتی در شیوه اجرا و حکومت داری می‌شود که در روایات، مطرح شده و ما در بخش‌های جداگانه به آن‌ها می‌پردازیم.

سیره جهادی و مبارزاتی

امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با انقلاب جهانی خود بساط کفر و شرک را از گستره زمین بر می‌چیند و همگان را به دین مقدس اسلام دعوت می‌کند.
پیامبر اکرم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در این باره فرموده است:
شیوه او [امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] شیوه من است و مردم را بر آیین و شریعت من قرار می‌دهد. (۱۳)
البته آن حضرت در شرایطی ظهور می‌کند که حق به گونه‌ای آشکار، معرفی گردیده و از هر جهت بر مردم جهان، حجّت تمام شده است.
با این حال طبق برخی از روایات، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تورات و انجیل واقعی و تحریف نشده را از غاری در انطاکیه بیرون می‌آورد و به وسیله آن‌ها با یهودیان و مسیحیان جهان احتجاج می‌کند که بسیاری از ایشان مسلمان می‌شوند. (۱۴)
در این میان آنچه که گرایش ملّت‌های گوناگون را به اسلام بیشتر می‌کند، آن است که همگان آشکارا می‌بینند که مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با امدادهای غیبی یاری می‌گردد و نشانه‌های پیامبران همچون عصای موسی (علیه السلام) و انگشتر سلیمان (علیه السلام) و زره و شمشیر و پرچم پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را همراه دارد (۱۵) و برای تحقق اهداف پیامبران خدا و برقراری عدالت جهانی قیام کرده است. روشن است که در چنین بستری که حق و حقیقت، آشکارا بر جهانیان عرضه شده است، تنها کسانی در جبهه باطل باقی می‌مانند که به کلّی هویت انسانی و الهی خود را از دست داده باشند. اینان همان‌ها هستند که جز فساد و تباهی و ظلم، از آن‌ها سر نمی‌زند و لازم است ساحت دولت مهدوی از لوث وجود آنان پاک شود. اینجاست که شمشیر برنده عدالت مهدوی از نیام برآمده و با قدرت و صولت، بر پیکر ستمکاران لجوج فرود می‌آید و کسی از آن‌ها را باقی نمی‌گذارد. این شیوه و روش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز بوده است. (۱۶)

سیره قضایی امام

از آنجا که موعود منتظر برای استقرار عدالت در تمام زمین ذخیره شده است، برای انجام رسالت خود به یک سیستم قضایی مستحکم نیاز دارد؛ بنابراین آن حضرت در این بخش به شیوه جدّ بزرگوارش امیرالمؤمنین (علیه السلام) عمل می‌کند و با جدّیت و قدرت به دنبال به دست آوردن حقوق پایمال شده مردمان است و حق را در هر کجا باشد، گرفته، به صاحب آن بر می‌گرداند.
آن حضرت چنان به عدالت رفتار می‌کند که مطابق روایات، زندگان آرزو می‌کنند که مردگان برگردند و از برکت عدل او بهره مند شوند. (۱۷)
گفتنی است که بخشی از روایات، بیانگر آن است که امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مقام قضاوت مانند حضرت سلیمان و حضرت داوود (علیهم السلام) عمل می‌کند و مانند آن‌ها با علم الهی‌ای که دارد، حکم می‌کند، نه با استناد به شاهد و گواه.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
وقتی قائم آل محمد قیام کند، مانند داوود و سلیمان (علیهما السلام) داوری می‌کند؛ [یعنی] شاهد و گواه، طلب نمی‌کند. (۱۸)
شاید راز این گونه داوری، آن است که به سبب اعتماد بر علم الهی، عدالت واقعی برپا می‌شود؛ در حالی که وقتی بر گواهان و سخن آن‌ها تکیه می‌شود، عدالت ظاهری حاکم می‌شود؛ زیرا به هر حال شاهدان از میان انسان‌ها هستند و احتمال اشتباه هست.
البته درکِ چگونگی قضاوت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به شیوه گفته شده، کار دشواری است؛ ولی می‌توان فهمید که این شیوه با اوضاع روزگار آن حضرت، سازگار است.

سیره مدیریتی امام (علیه السلام)

یکی از ارکان مهم حکومت، کارگزاران آن هستند. وقتی مسئولان حکومتی افرادی شایسته باشند، کار دولت و ملّت به سامان خواهد رسید و دست یابی به اهداف حکومت، آسان‌تر خواهد بود.
حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان رئیس حکومت جهانی، برای مناطق گوناگون عالم، حاکمانی را از میان بهترین یاوران خود بر می‌گزیند. آن‌ها تمام ویژگی‌های یک حاکم اسلامی از قبیل دانش مدیریت، تعهّد و پاکی در نیت و عمل و شجاعت در تصمیم گیری را دارا هستند. با این حال، شخص امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان فرمانروای بزرگ و مرکز مدیریت عالم، پیوسته عملکرد حاکمان را زیر نظر دارد و با شدّت و دقّت و بدون چشم پوشی، کار آن‌ها را حساب رسی می‌کند. این ویژگی مهمّ که پیش از حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نادیده گرفته شده، در روایات به عنوان یکی از علامت‌های حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیان گردیده است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
عَلامَه المَهدی اَن یکُونَ شَدیداً عَلَی العُمّالِ جَواداً بِالمالِ رَحیماً بِالمَساکین (۱۹)؛
علامت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن است که با کارگزاران خود شدید [و دقیق] است. دست بخشنده‌ای دارد و با مسکینان مهربان است.

سیره اقتصادی امام

روش امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در امور مالی حکومت بر مبنای مساوات قرار دارد. این، همان روش پسندیده‌ای است که در زمان پیامبر گرامی اسلام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وجود داشته است که پس از او، این شیوه تغییر یافت و معیارهای دروغینی برای پرداخت‌های بی حساب به افراد، جای آن را گرفت و سبب پیدایش فاصله طبقاتی در جامعه اسلامی آن روز شد. اگرچه امیرالمؤمنین و امام حسن (علیهم السلام) در مدت خلافت خود به نظام برابری در پرداخت اموال مسلمین پای بند بودند، پس از ایشان بنی امیه اموال مسلمانان را مانند ملک شخصی خود و بر طبق مصالح فردی، به کار می‌بردند و از این راه، پایه‌های حکومت نامشروع خود را محکم می‌کردند. آن‌ها زمین‌های کشاورزی یا غیر آن از ثروت‌ها و اموال عمومی را به نزدیکان خود می‌بخشیدند و این کار که به ویژه در زمان خلیفه سوم و دوران بنی امیه رایج شده بود، حالتی رسمی پیدا کرد.
امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که مظهر عدالت و دادگری است، بیت المالِ مردم را به عنوان ثروتی عمومی که همگان در آن شریک هستند قرار می‌دهد؛ به گونه‌ای که هیچ گونه تبعیض و امتیاز خواهی در آن راه نداشته باشد و بخشش ثروت‌ها و زمین‌ها به کلّی ممنوع باشد.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
… اِذا قامَ قائِمُنا اضمَحَلَّت القَطائِعُ فَلا قَطائِع (۲۰)؛
زمانی که قائم ما قیام کند، قطایع [زمین‌هایی که زمامداران و حکام جور در مالکیت خود درآورده یا واگذار کرده‌اند] از بین می‌رود؛ به طوری که دیگر قطایعی در میان نخواهد بود.
دیگر از شاخصه‌های سیره مالی امام، آن است که در راستای رفع نیازهای مادّی و ایجاد رفاهی معقول برای زندگی تمام افراد، امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اموال فراوانی به مردم می‌بخشد و در حکومت او هر نیازمندی که از او طلب می‌کند، اموال زیادی دریافت می‌کند.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
… فَهُوَ یحثُوُ المالَ حَثواً؛ (۲۱)
او [مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)] اموال را به فراوانی می‌بخشد.
این شیوه، برای ایجاد زمینه‌های اصلاح فردی و اجتماعی است که هدف بزرگ امام خوبان است. آن حضرت با رفع نیاز مردم از جهت مادّی، در پی ایجاد زمینه مناسب برای پرداختن افراد به طاعت و عبادت پروردگار است که در بخش اهداف حکومت به تفصیل درباره آن سخن گفتیم.

سیره‌ی شخصی امام

سیره امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در رفتار شخصی و نیز در ارتباط با مردم، نمایانگر یک حاکم اسلامی نمونه است که حکومت در نگاه او وسیله‌ای است برای خدمت به مردم و رسانیدن آن‌ها به قله‌های کمال، نه جایگاهی برای زراندوزی و ستم گری و استثمار.
به راستی که آن امام صالحان در کرسی حکمفرمایی، یادآور حکومت پیامبر اکرم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. با وجود آنکه همه اموال و ثروت‌ها در اختیار اوست، در زندگی شخصی خود در پایین‌ترین سطح به سر می‌برد و به کمترین‌ها قناعت می‌کند.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در توصیف او فرموده است:
امام [مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] با خود عهد می‌بندد که [اگرچه حاکم و رهبر جامعه بشری است؛ ولی] همانند رعیت خود راه رود و مانند آنان بپوشد و بر مرکبی همچون مرکب آن‌ها سوار شود … و به کم قناعت کند. (۲۲)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) خود چنین بود و در زندگی دنیا و خوراک و پوشش آن زهدی پیامبر گونه داشت. مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز در این میدان به آن حضرت اقتدا خواهد کرد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
اِنَّ قائِمَنا اِذا قامَ لَبِسَ لِباسَ عَلی علیه السلام و سارَ بِسیرَتِهِ (۲۳)؛
وقتی قائم ما قیام کند، لباس علی را در بر می‌کند و روش او را پیش می‌گیرد.
او که درباره خود سخت گیر و دقیق است، با امت چون پدری مهربان است و آسایش و راحتی آن‌ها را می‌خواهد؛ به گونه‌ای که در روایت امام رضا (علیه السلام) این گونه توصیف شده است:
اَلاِمام، الانیسُ الرّفیق وَالوالِدُ الشَّفیق وَالاخُ الشَّقیق وَ الامُّ البَرَّه بِالوَلَدِ الصَّغیر مَفزَعُ العِبادَ فی الدّاهِیه النّاد (۲۴)؛
امام، آن همدم همراه و آن پدر مهربان و برادر تنی [که پشتیبان برادر] است و مادر دلسوز برای فرزند خردسال است و پناهگاه بندگان در واقعه هولناک.
آری، او چنان با امت صمیمی و نزدیک است که همه او را پناهگاه خود می‌دانند.
از پیامبر مکرّم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که درباره مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرموده است:
امّتش به او پناه می‌برند؛ آن گونه که زنبورها به ملکه خود پناهنده می‌شوند. (۲۵)
او مصداق کامل رهبری است که از میان مردم برگزیده شده و در بین آن‌ها و مانند آن‌ها زندگی می‌کند؛ به همین دلیل دردهای آن‌ها را به خوبی می‌شناسد و درمان آن را می‌داند. تمام همّت خود را برای بهبودی حال آن‌ها به کار می‌گیرد و در این راه، تنها به رضایت الهی می‌اندیشد. در این صورت چرا امّت در کنار او به آرامش و امنیّت نرسد و به کدام دلیل دل به غیر او بسپارد؟

مقبولیّت عمومی

یکی از دغدغه‌های حکومت‌ها، جلب رضایت عموم بوده است؛ ولی به دلیل ضعف‌های بسیاری که در اداره مجموعه‌ها وجود داشته، چنین رضایتی حاصل نشده است. از ویژگی‌های اساسی حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) همین است که مورد قبول همه افراد و اجتماعات بشری است. نه تنها همه اهل زمین که ساکنان آسمان نیز از آن حکومت الهی و فرمانروای عدل گستر رضایت کامل دارند.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
شما را بشارت می‌دهم به مهدی … اهل آسمان و زمین از او [و حکومت او] راضی هستند. (۲۶)
چگونه ممکن است کسی از حاکمیت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ناراضی باشد و حال آنکه برای همه جهانیان روشن می‌شود که صلاح امر بشر و سعادت او در همه جنبه‌های مادی و معنوی تنها در سایه حکومت الهی آن حضرت است؟!
بجاست در پایان این بخش، کلام جاودانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به عنوان حُسن ختام بیاوریم:
… خداوند او [امام مهدی] را به وسیله فرشتگان خود تأیید می‌کند و یاران او را حفظ می‌کند و به وسیله نشانه‌های خود یاری‌اش می‌کند. او را بر اهل زمین پیروز می‌گرداند به گونه‌ای که [همه] با میل و رغبت یا به اکراه به او می‌گروند و زمین را از عدل و داد و از روشنایی و دلیل پر می‌کند.
شهرها به او ایمان می‌آورند، تا اینکه کافری نمی‌ماند جز آنکه ایمان می‌آورد و زشت کاری نمی‌ماند، جز آنکه نیکو می‌شود. در حکومت او درندگان با هم آشتی می‌کنند و زمین برکت‌های خود را بیرون می‌ریزد و آسمان خیرات خود را فرو می‌بارد و گنج‌ها [ی زمین] برای او آشکار می‌شوند … پس خوشا حال آنکه روزگار او را ببیند و سخن او را بشنود! (۲۷)

منابع بیشتر برای مطالعه و پژوهش

۱. حکومت جهانی مهدی، مکارم شیرازی.
2. سیمای آفتاب، حبیب اله طاهری.
3. عصر زندگی، محمد حکیمی.
4. تاریخ مابعدالظهور، سید محمد صدر.
5. چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نجم الدین طوسی.
6. منتخب الاثر، لطف ا… صافی گلپایگانی.

پی‌نوشت‌ها:

۱. کمال الدین و تمام النعمه، باب ۲۵، ح ۱، ۴، ۵ و …
2. الغیبه نعمانی، باب ۱۳، ح ۲۲، ص ۳۳۰.
3. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، باب ۲۳، ح ۴، ص ۴۷۷.
4. همان، ح ۱۶، ص ۶۰۳.
5. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۱.
6. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، باب ۲۳، ح ۴، ص ۴۷۷.
7. الغیبه طوسی، فصل ۸، ح ۴۹۳، ص ۴۷۲.
8. برای آگاهی از روایات، ر.ک: چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی (علیه السلام)، ص ۱۷۳-۱۷۵ رجوع شود.
9. ر.ک: «المهدی»، سید صدرالدین صدر، ص ۲۳۹؛ تاریخ مابعدالظهور، سید محمد صدر.
10. الغیبه طوسی، فصل ۸، ح ۴۹۷، ص ۴۷۴.
11. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.
12. الغیبه نعمانی، باب ۱۳، ح ۱۳، ص ۲۳۶.
13. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، باب ۳۹، ح ۶، ص ۱۲۲.
14. ر.ک: الفتن، ص ۲۴۹-۲۵۱.
15. ر.ک به اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۳۹-۴۹۴.
16. همان، ص ۴۵۰.
17. الفتن، ص ۹۹.
18. اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۴۷.
19. معجم احادیث الامام المهدی (علیه السلام)، ج ۱، ح ۹۴، ص ۳۰۴.
20. بحارالانوار، ج ۹۷، ح ۴۰، ص ۵۹.
21. معجم احادیث الامام المهدی (علیه السلام)، ج ۱، ح ۸۵، ص ۲۸۳.
22. منتخب الاثر، فصل ۶، باب ۱۱، ح ۴، ص ۵۸۱.
23. کافی، ج ۶، باب اللباس، ح ۱۵، ص ۴۴۴.
24. همان، ج ۱، کتاب الحجه، باب نادر جامع فی فضل الامام و صفاته، ح ۱، ص ۲۰۰.
25. منتخب الاثر، فصل ۷، باب ۷، ح ۲، ص ۵۹۸.
26. بحارالانوار، ج ۵۱، ح ۳۷، ص ۸۱.
27. اثبات الهداه، ج ۳، ص ۵۲۴.

منبع مقاله :
نگین آفرینش (۱) (درسنامه دوره عمومی معارف مهدویت)، مؤلفان: محمدامین بالادستیان، محمدمهدی حائری پور و مهدی یوسفیان، ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، چاپ ۶۴، اسفند ۱۳۹۳