چه کسانی بیشترین بهره را از رمضان می برند؟

برای تعالی در ماه مبارک کسانی که اعمال نیک را در خود نهادینه کرده اند، بهترین بهره را می برند چرا که عمده اعمالی که در ماه مبارک رشد به دنبال دارد همان اعمال رایج در ماههای دیگر است اعمالی مانند صدقه دادن …

دلیل اهمیت خاص ماه رمضان چیست؟ چطور باید برای ورود به این ماه آماده شد؟ چه کسانی بیشترین بهره را از ماه رمضان می برند؟ کسانی که هیچ آمادگی کسب نکرده اند چه باید بکنند؟ پاسخ به این سوالات را در گفتگو با حجت الاسلام امیر جهانی، پژوهشگر عرصه دینی در زیر می خوانید: 

دلیل این که در میان تمام ماههای قمری ماه رمضان برای ما اهمیت ویژه ای دارد چیست؟

بهره مندی از ماه مبارک از دیرباز برای انسان ها مهم بوده است و البته مهم خواهد بود چرا که ماه مبارک رمضان، ماهی است که برای سایر ادیان نیز وجود داشته و در ادیان گذشته نیز مورد توجه ویژه بوده است، لذا وقتی خداوند می خواهد سخن از وجوب روزه ماه مبارک را برای پیامبر و پیروان حضرت طرح کند به این واقعیت اشاره می نماید که روزه ماه مبارک برای پیشینیان شما نیز وجود داشته و می فرماید: یا ایها الذین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون(۱)  ایاما معدودات فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعده من ایام اخر و علی الذین یطیقونه فدیه طعام مسکین فمن تطوع خیراً فهو خیر له و ان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون(۲) ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما مقرر شده است، همانگونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید روزه در روزهای معدودی بر شما واجب شده است، ولی هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، به همان تعداد روزهای بیماری یا سفر که روزه نمی گیرد از روزهای دیگر را باید روزه بگیرد، و بر کسانی که روزه سخت و طاقت فرساست، خوراک دادن به یک بینوا کفاره او است و هر کس به میل خود، بیشتر نیکی کند، پس آن برای او بهتر است، و اگر بدانید، روزه گرفتن برای شما بهتر است. می بینید که ماه رمضان نزد خدا نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

چگونه می توان در این ماه به آن نتیجه مطلوب رسید؟

پیامبر اکرم (ص) نیز مانند سایر انبیا الهی برای استفاده بهینه از ماه مبارک رمضان برنامه جامعی را از طرف خداوند برای مردم تشریح فرموده اند. در واقع این آیات علاوه بر پرده برداری از توجه ویژه خداوند به ماه مبارک رمضان، اشاره به یکی از اعمالی دارد که خداوند برای بهره وری بیشتر از این ماه بابرکت برای انسانها تشریح نموده است، روزه یکی از بهترین اعمالی است که اگر انسان مریض و یا مسافر نباشد با بکارگیری آن در ماه مبارک رمضان، خداوند برترین نتایج را شامل حال او می کند. خداوند برای استفاده از ماه مبارک رمضان برنامه ای جامع و کامل دارد، دین برنامه استفاده از استعدادها و نعمات الهی است، به همین دلیل قسمتی از دین به برنامه هایی اشاره دارد که انسان با هر شرایطی از نعمت ماه مبارک رمضان استفاده کند از جمله؛ آمادگی همیشگی انسان. دین به گونه ای طراحی شده که انسان می تواند برای عمر هفتاد یا هشتاد ساله خود پیش بینی های لازم را انجام دهد و از لحظه لحظه عمر خود کمال استفاده را ببرد، براساس برنامه ها و طرح هایی که پیامبر در قالب دین ارائه کرده اند انسان با هر مقدار از استعداد و توانایی که خداوند در اختیارش قرار داده می تواند رشد و تعالی داشته باشد، پیامبر در آخرین روزهای ماه شعبان سخنانی فرمود و برای ماه مبارک رمضان دستوراتی داد که با دقت در آنها درمی یابیم که برای تعالی در ماه مبارک کسانی که اعمال نیک را در خود نهادینه کرده اند، بهترین بهره را می برند چرا که عمده اعمالی که در ماه مبارک رشد به دنبال دارد همان اعمال رایج در ماههای دیگر است اعمالی مانند صدقه دادن به فقرا، احترام به بزرگترها، مهربانی با کوچکترها، برقراری ارتباطات فامیلی و … سایر اعمال روزمره ایی که هر فرد مسلمانی موظف به انجام آنهاست پس اصلی ترین آمادگی انسان برای ورود به ماه مبارک رمضان نهادینه کردن اطاعت الهی در وجود است، کسی که اجرای دین را سرلوحه خود قرار داده است و دین در تمام زوایای زندگیش رسوخ کرده فردی است که برای ماه مبارک از آمادگی بالایی برخوردار است و بیشترین بهره را از ماه مبارک رمضان می برد.

به عبارت دیگر می توان گفت میان اعمال این ماه با سایر ماهها تفاوتی وجود ندارد!؟ 

پیامبر عظیم الشان می فرماید: بر فقرا و مساکین خود صدقه دهید و بزرگان خود را احترام کنید و با کوچکانتان مهربان باشید و صله رحم کنید و زبانها نگهدراید و از آنچه خدا دیدنش را حل نکرده چشم بپوشید و آنچه را که شنیدنش برای شما حلال نیست گوش مکنید و بر یتیمان مردم رحم کنید تا بر یتیمان شما رحم شود و به خدا از گناهان خود توبه کنید و در وقت نماز دست به دعا بردارید که بهترین ساعتها است، خدا در آن لحظات نظر لطف به بندگان خود دارد و به مناجات آنها پاسخ دهد و به فریاد آنها لبیک می گوید و به درخواست آنها رسیدگی می نماید و دعای آنها را مستجاب کند، ای مردم وجود شما در گرو کردار و اعمال شما است، آن را با استغفار رها کنید، دوش شما از گناهان شما بار سنگینی دارد با طول سجود آن را سبک کنید و بدانید که خدای متعالی به عزت خود قسم خورده که نمازخوانان و ساجدان را عذاب نکند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد، آیا انجام این امور درماه مبارک رمضان با سایر ماهها متفاوت است؟ سپس فرمود: ای مردم هر کدام شما یک روزه دار را افطار دهد در این ماه نزد خدا ثواب آزادکردن بنده ای را دارد و گناهان گذشته اش آمرزیده گردد عرض شد یا رسول الله همه ماها بر آن توانایی نداریم، فرمود نسبت به خدا پرهیزکار باشید گرچه با نیمه خرمایی باشد و گرچه یک آشامیدنی در حد آب باشد، ای مردم هر که در این ماه خوش خلقی کند جواز صراط او باشد در روزی که همه قدمها بلغزد هر که در آن تخفیف دهد بر زیردستان خود، خدا در حسابش تخفیف می دهد و هر که از شر خود نسبت به دیگران جلوگیری کند خدا در روزی که ملاقاتش می کند خشم خود را از او باز می دارد و هر که در آن یتیمی را گرامی دارد خدا روز ملاقاتش او را گرامی می دارد و هر که در آن صله رحم کند روز ملاقاتش رحمت خود را از او برنمی دارد، هر که نماز مستحبی بخواند خدا ارمغان آزادی از آتش را برایش می نویسد و هر که در آن واجبی را انجام دهد ثواب کسی را به او می دهند که هفتاد واجب در ماههای دیگر به جا آورده است و هر که در آن بر من بسیار صلوات فرستد خدا روزی که ترازوهای اعمال سبک است ترازوی اعمالش را سنگین می کند، هر که یک آیه قرآن در آن بخواند همانند شخصی است که در ماههای دیگر یک ختم قرآن بخواند، ای مردم درهای بهشت در این ماه گشوده است پس از خدا بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد، درهای دوزخ در این ماه بسته است از پروردگار خود بخواهید که بر روی شما آنها را نگشاید، شیاطین در آن ببندند از پروردگار خود بخواهید که دیگر آنها را بر شما مسلط نکند.

 بهترین اعمال در این ماه چیست؟

در ادامه روایت آمده است که امیرالمومنین فرمود من برخاستم و عرض کردم یا رسول الله کدام عمل در این ماه بهتر است فرمود ای ابوالحسن بهترین عمل در این ماه ورع از محارم خدای عز و جل است، سپس گریه کرد، عرض کردم یا رسول الله چرا گریه می نمایی؟ فرمود برای انچه در این ماه بر تو روا می دارند، گویا می بینم که تو را در حالی که نماز برای پروردگارت می خوانی و شقی تر اولین و آخرین که جفت پی کننده شتر ثمود است برانگیخته شود و ضربتی بر فرقت می زند و ریشت را رنگین می کند، امیرالمومنین فرمود گفتم یا رسول الله این در حالی است که دین من سالم است؟ فرمود با سلامتی دین تو است، سپس فرمود ای علی هر که تو را بکشد مرا کشته و هر که تو را بخشم آورد مرا بخشم آورده و هر که تو را دشنام دهد مرا دشنام داده زیرا تو جان منی، روحت از روح من و گلت از گل من است براستی خدا تبارک و تعالی مرا همراه با تو آفریده، مرا همگام با تو برگزیده و مرا برای نبوت و تو را برای امامت اختیار کرده، هر که منکر امامت تو است منکر نبوت من است، ای علی تو وصی من و پدر فرزندان من و شوهر دختر من و جانشین من بر امت منی، در زمان زندگی من و پس از مردن من فرمانت فرمان من و نهیت نهی من است، سوگند به آن که مرا به نبوت گسیل کرده و بهترین خلق ساخته که تو حجت خداوند بر خلقش و امین او برای آنها و خلیفه او بر بندگانش هستی.

گفتید که برخی برای ورود به رمضان مشکلی ندارند، تکلیف دسته ای که آمادگی ندارد چیست؟

برخی از انسانها به دنبال نهادینه کردن دین در زندگی نیستند و در واقع قسمتهایی از دین را اجزا می کنند و نسبت به قسمت هایی بی اعتنایی می کنند اینان کسانی هستند که مثلاً از یک یا دو ماه قبل از ماه مبارک تدارک ورود به این ماه عظیم را در خود ایجاد می نمایند کسانی که فضیلت ماه رجب و شعبان آنها را به حرکت واداشته و در این دواه باقی مانده خود را برای ورود به ماه مبارک آماده می کنند، برخی در ایام البیض ماه رجب به اعتکاف نشسته اند و برخی دیگر روزهایی را از ماه رجب و شعبان روزه داری کرده اند. علی بن سالم از پدرش نقل می کند که در ماه رجب که چند روزی از آن باقی مانده بود به حضور م صادق (ع) شرفیاب شدم همین که حضرت مرا دیدند فرمود ای سالم چیزی از این ماه را روزه گرفته ای؟ عرض کردم نه به خدا یا ابن رسول الله فرمود ثوابی که اندازه اش را جز خدا نداند از دستت داده ایف این ماهی است که خدا او را فضیلت داده و احترامش را عظیم کرده و کرامت خود را برای روزه دارانش لازم داشته است راوی می گوید عرض کردم یا ابن رسول الله اگر از آن چه مانده چیزی را روزه بدارم بعضی از ثواب روزه داران آن را به دست می آورم؟ فرمود ای سالم هر که یک روز از آخر این ماه روزه بگیرد از سختی جان دادن و ترس مرگ و عذاب قبر امان او می شود و هر که دو روز از آخر این ماه روزه دارد وسیله گذشتن او از صراط می شود و هر که سه روز از آخر این ماه روزه بگیرد از هراس ها و سختی های روز قیامت برای آزادی از دوزخ به او می دهند. بعضی با مناجات شعبانیه خو گرفته اند و برای خود این مناجات را رفیق راه قرار داده اند برخی از مردم در روز سیزده رجب یعنی میلاد حضرت امیر دست به دامان امیرالمومنین شده اند و این توسل را تا روز شهادت بیست و یکم ماه مبارک ادامه می دهند و برخی دیگر از روز نیمه شعبان دست توسل به ساحت مقدس ارباب دو عالم حضرت صاحب زده اند و این توسل را تا شب های قدر ادامه می دهند و همه اینان به نوعی خود را برای ورود به ماه مبارک مهیا می سازند.

بدون آمادگی هم می توان وارد این ماه شد؟ کسانی که هیچ آمادگی کسب نکرده اند چه باید بکنند؟

عده زیادی از انسانها کار خاصی برای ورود به ماه مبارک نکرده اند و این ماه مبارک رمضان هم مانند سایر ماههای مبارک رمضان عمرشان نزدیک می شود و به جای اینکه انها به سراغ ماه مبارک بروند ماه مبارک به سراغشان می آید اینان هم نباید ناامید شوند چرا که دین برای اینان هم برنامه استفاده از ماه مبارک دارد، پیامبر اکرم (ص) می فرماید: با نیات درست و دلهای پاک از خداوند درخواست کنید که شما را برای روزه در آن و خواندن قرآن موفق کند، چرا که بدبخت کسی که از آمرزش خدا در این ماه محروم گردد، به گرسنگی و تشنگی خود در آن گرسنگی و تشنگی روز قیامت را یاد کنید. کسانی که خود را آماده نکرده اند ادعیه و اعمال ماه مبارک رمضان را، خصوصاً روزه این ماه را جد بگیرند و با توجه کاملتری انجام دهند برخی از مشغولیات خود را کمتر کنند و وقت بیشتری را برای استفاده از ماه مبارک بگذارند. ماه مبارک رمضان ضیافتی برای همه است ضیافتی برای آنهایی که از قبل آماده شده اند و آنهایی که از قبل اماده نشده اند ضیافتی که وقتی تمام می شود همه پشیمانند آنهایی که بهره برده اند پشیمان از این که چرا بیشتر استفاده نکرده اند و آنهایی که بهره نبرده اند پشیمان از این که استفاده ایی نبرده اند، پس هر که هستی و هر موقتی که داری و بار هر میزان آمادگی در خود تدارک دیده ای وارد ماه مبارک رمضان شو و تمام همت خود را بکار گیرد.

۱- سوره بقره ۱۸۳

۲- سوره بقره

: خبرگزاری شبستان

منبع: موسسۀ قرآن و نهج البلاغه