بانوی نمونه

برگرفته از مقاله آموزه های اخلاقی خانواده در مکتب تربیتی فاطمه علیها سلام

به کوشش: سید رحمت الله هاشمیان

ابعاد شخصیتی حضرت زهرا ممتاز و مورد مدح اهل بیت علیها سلام است، ایشان حقیقتاً می تواند الگوی مناسبی برای جوانان بویژه بانوان جوان باشند، از حضرت زهرا نقل شده که فرمودند: در لحظه های آخر زندگانی وقتی پدرم صدای گریه من را شنید فرمود: «دخترم! هیچ کدام از زنان جهان ارزش و مقام تو را ندارند. پس در صبر و بردباری همانند کم ترین زنان نباش؛ زیرا تو سید و بزرگ زنان بهشتی.»[۱]

ازدواج

احترام متقابل در حق انتخاب و مشورت پذیری

یکی از مراحل زندگی که سعادت دنیا و آخرت در گرو انتخاب صحیح آن است ازدواج و همسر گزینی است، مشورت پذیری از والدین و متقابلا احترام به نظر دختران یکی از الگوهایی است که از زندگی حضرت زهرا و پدر بزرگوارشان میتوان برداشت کرد.

حضرت رسول در ازدواج فاطمه علیها سلام با امام علیعلیه السلام فرمودند: «دخترم فاطمه! پسر عمویت علیعلیه السلام از تو خواستگاری نموده است، پاسخ تو چیست؟ در اینجا وقتی حضرت رسول فرمودند «خداوند برای این ازدواج اجازه دادند»، از رضای خداوند اظهار خشنودی کردند.[۲]

حضرت زهرا علیها سلام پس از مشورت پدر با او، به پدر احترام نموده رای و نظر پدر را محترم شمرد و سپس عرض کرد:«ای رسول خدا تو از من سزاوارتری که اظهارنظر کنی»،[۳] البته، والدین نیز وقتی ببینند پسر یا دختر در انتخاب خود خطا نکرده اند و مورد مناسبی را برگزیده اند نظر خود را بر آنها تحمیل نمی کنند.

ملاک مالی، ملاک انسانی

ملاک هایی که در انتخاب همسر باید به آن توجه داشت سلامت جسم و جان و دین و ایمان است نه ملاک های مادی و مالی به همین خاطر، وقتی بزرگان و ثروتمندان قریش به خواستگاری حضرت زهرا آمدند جواب رد شنیدند ولی وقتی علیعلیه السلام ایمان مجسم، که به ظاهر مال و ثروتی از دنیا نداشت، ولی از عظمت و بزرگی روح برخوردار بود، به خواستگاری زهرا علیها سلام آمد، آن بزرگوار جواب مثبت داد.

شب عروسی، آغاز فصل عاشقی

شب ازدواج برای هر زن و مردی شیرین و خاطره انگیز است، ولی متاسفانه برخی این لحظه های شیرین را به انواع گناه آلوده می کنند، در حالی که خبر از عواقب ناگوار آن ندارند، نباید فراموش کرد که امتحانات الهی در مواقع حساس دشوارتر از زمان های عادی است، البته، دختران و پسرانی که دنبال سعادت هستند، حتی الامکان از فراهم شدن زمینه گناه جلوگیری می کنند.

نقل شده است که در شب ازدواج، حضرت علیعلیه السلام وقتی همسرگرامی خود را نگران و گریان دیدند، علت ناراحتی را پرسیدند. حضرت زهرا علیها سلام پاسخ دادند: «درباره حال و رفتار خویش تفکر کردم، به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم که امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزی دیگر از این جا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت، در این آغازین لحظه های زندگی، تو را به پروردگار سوگند می دهم که بیا تا به نماز بایستیم تا باهم در این شب خدا را عبادت کنیم.[۴] واین آغازی شد برای زندگی مملو از عشق و محبت.

آداب همسرداری

۱. مقدم داشتن همسر بر خود

یکی از نکاتی که در زندگی خانواده ها دیده میشود و میتواند به تحکیم خانواده کمک شایانی کند ایثار است، یکی از روزها حضرت علیعلیه السلام به همسرشان فرمودند: فاطمه جان! آیا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون آیم؟ فاطمه پاسخ داد: نه، به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید سوگند، دو روز است که در منزل غذایی کافی نداریم، آنچه بود به شما و فرزندانم دادم و خود ازغذای اندک موجود، استفاده نکردم.

امام با تاسف فرمود: فاطمه جان! چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟ فاطمه علیها سلام فرمود: «ای ابا الحسن! من از پروردگار خود حیا می کنم که چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری، از تو درخواست نمایم.»[۵]

۲. رعایت حیای بانوان در تقسیم کار در خانواده

یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده ها تعیین حدود مسئولیت افراد در خانواده بنابر شایستگی ها و توانمندی هایی است که خداوند در انسان به ودیعه نهاده است، این امر سبب اجرای عدالت اجتماعی در محیط خانواده شده و بانوان را از دخالت در اموری که در شان آنان نیست باز می دارد.

امام باقرعلیه السلام فرمود: حضرت فاطمه علیها سلام کارهای منزل را با حضرت علیعلیه السلام این گونه تقسیم کردند: خمیر کردن آرد و تمیز کردن و جاروب زدن منزل به عهده فاطمه باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع آوری هیزم و مواد اولیه غذایی را علیعلیه السلام انجام دهد.

امام صادق علیه السلام فرمود: این تقسیم کار با اشاره رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم انجام گرفت و زمانی که حضرت رسول کارهای داخل منزل را به فاطمه علیها سلام و کارهای بیرون منزل را به علیعلیه السلام واگذار کردند، حضرت زهرا با خوشحالی فرمودند: «جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم; زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است بازداشت.»[۶]

شاید خوشحالی آن حضرت از این جهت بود که از برخورد با نامحرم به دور خواهد ماند، چه این که کار کردن غیرضروری زنان و اختلاط زنان با مردان با روح تقوا بیگانه است.

در روایتی دیگر آن حضرت در پاسخ پدر بزرگوارشان که پرسیده بود: در کدام لحظه زن به خداوند نزدیک تر است؟ فرمود: نزدیک ترین حالات زن به خداوند زمانی است که در خانه خود می ماند.»[۷]

البته، روشن است در مواردی خروج زن از خانه ضرورت پیدا می کند و آنچه از آن مذمت شد، بیرون رفتن های غیرضروری دختران و زنان است که قطعاً پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد داشت و متاسفانه امروزه بسیار شاهد این گونه امور هستیم.

۳. رعایت ادب و احترام نسبت به همسر

حضرت زهرا فرمودند: «بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر باشد و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با زنان خود مهربان و بخشنده اند»[۸]

عشق و وفاداری راستین به همسر بر خلاف عشق های ظاهری و دروغین، که تنها در هنگام عافیت و شادی ابراز می شود، در هنگام مشکلات و ناراحتی ها نیز بروز دارد، حضرت زهرا آن گاه که می خواهد شدت علاقه و وفاداری خود را به شوهر مظلومش ابراز نماید می فرماید: «علی جان! جانم فدای تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو، ای اباالحسن! همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی به سر می بری با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی باز هم با تو خواهم بود.»[۹]

۴. تحمل مشکلات و سختی ها

الف. تحمل گرسنگی:

پیامبرگرامی اسلام صلی الله و علیه و آله و سلم روزی وارد منزل فاطمه علیها سلام شد و فرمود: دخترم در چه حالی و چگونه زندگی می کنی؟ پاسخ شنید: «درد و گرسنگی بی تابم کرده و هر لحظه رو به فزونی است و غذایی ندارم تا رفع گرسنگی کنم» رسول اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم فرمود: «دخترم آیا راضی نیستی که بزرگ زنان جهانیان باشی؟»[۱۰]

ب. تحمل کمبودهای زندگی

تحمیل توقعات بی جا به مردان گاهی باعث میشود تا زوج که نمیتواند خواسته همسرش را از راه مشروع به دست آورد به راه های نامشروع پناه آورد و چه خسارتی از این بزرگ تر که زن با توقعات نابجای خود، پای اموال شبهه ناک و حرام را به خانه خود باز نماید.

حضرت زهرا علیها سلام روزی در خدمت پدر از مشکلات زندگی و کمبودهای رفاهی سخن به میان آورد و فرمود: «ای رسول خدا من و پسر عمویم چیزی از وسایل رفاهی نداریم، مگر پوست گوسفندی که شب ها بر روی آن می خوابیم و روزها بر روی آن شتر خود را علف می دهیم.» رسول اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم فرمود: «دخترم صبر و تحمل داشته باش، زیرا موسی بن عمران ده سال با همسرش زندگی کرد و فرشی جز یک قطعه عبای قطوانی نداشتند.»[۱۱]

فلسفه ساده زیستی

حکایت زیر به خوبی فلسفه ساده زیستی را بیان میکند

سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت زهرا علیها سلام را دیدم که چادری وصله دار و ساده بر سر دارد، در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا دختران پادشاه ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های زرینت به تن می کنند، و این دختر رسول خداست که نه چادرهای گران قیمت بر سردارد و نه لباس های زیبا! حضرت فاطمه علیها سلام پاسخ داد: «ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس های زرین و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.»[۱۲]

—————————————-

[۱]. شیخ صدوق، کمال الدین، ص ۲۶۲

[۲]. محمد دشتی، نهج الحیاه، ص ۲۸

[۳]. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۹۹

[۴]. محمد دشتی، نهج الحیاه، ص ۳۵

[۵]. بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۱۰۳ و ج ۹۳، ص ۱۴۷

[۶]. وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۲۳

[۷]. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۹۲

[۸]. نهج الحیاه، ص ۱۵۷

[۹]. همان، ص ۱۴۷

[۱۰]. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۳۷

[۱۱]. نهج الحیاه، ص ۲۹۷

[۱۲]. بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۰۳