حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها دراوّلین روز ماه ذی القعده سال ۱۷۳ هـ ق، ۲۵ سال بعد از تولد حضرت امام رضا علیه السلام در شهر مدینه منوّره چشم به جهان گشود. به چهار نکته در این زمینه اشاره می گردد و در ادامه قطره‌ای از ویژگی‌های آن حضرت را بیان خواهیم نمود.

جایگاه ارزشمند دختران

یکی از مواردی که نظریه بسیاری از مردم با نظریه خداوند تفاوت دارد، جایگاه و ارزشمندی دختران است. از منظر خداوند، دختر رحمت الهی است و شش سال قبل از پسر به سن تکلیف می رسد و لیاقت سخن گفتن با خداوند را دارد ولی از منظر بسیاری از افراد دختر جنسی درجه چندمی دارد! و چون برخی ها دختر را وارث حساب نمی کنند به محض این که صاحب چند دختر شدند و از آمدن فرزند پسر مایوس شدند زمین کشاورزیشان را فروختند. تا بعد از فوت پدر باعث درد سر دختران یتیم نشود! چون برخی ها برای دختران میراثی قائل نیستند بعد از فوت پدر همه ثروت بابای مرحوم را بین فرزندان ذکور تقسیم می کنند! چون برخی هافقط از جهاتی اسلام را قبول کرده اند هرگز به آیه ای ارث دختران ایمان نیاوردند! آیه ای که می فرماید: یوصِیکمُ اللّهُ فِی أَوْلاَدِکمْ لِلذَّکرِمِثْلُ حَظِّ الأُنثَیین (نساء، ۱۱)…برای هر نر، چیزیدو برابر سهم ماده است. راستی کدامین خواهر را سراغ دارید که از ارث بردن بدش بیاید؟ ای خدای بزرگ گاه دیده می شود چون پدری از دنیا می رود چند پسر و چند دختر دارد. دختر مستاجر است و فرزندان ذکور صاحب خانه و ثروت مندند ولی همه ی ارث را فرزندان ثروتمند می برند! ای مسلمان تو که حق خواهرت را ظالمانه می بری حداقل از او تشکری کن و بگو شرمنده رویتان. حق بردن داشتی ولی نفسم اجازه نداد. اگر تشکر کردن نیز برایت جانگداز است به خانمت بگو حاجیه خانم! بنده حق خواهرم را بردم و خوردم، هر زمانی که منزلمان تشریف آورد، با احترام از او پذیرایی کن.او علاوه بر این که خواهر است و حق دارد، ارثش را نیز برده ایم.

ازدواج اجباری آری یا نه!

گاهی دختر خانمی که برادر ندارد، گرفتار والدینی بی بینش نیز هست. از این رو والدین به او می گویند چون برادر نداری باید به فکر بعد از مردن ما نیز باشی از این رو چاره ای جز این نداری که با پسر عمویت ازدواج کنی! اگر با پسر عمویت ازدواج کنی بعد از ما زمین کشاورزی نیز به پسر عمویت می رسد. این دختر گرفتار فرهنگ جاهلیت می گوید این پسر عموی من وقتی نه قیافه ای دلپسند دارد و نه اخلاق دارد و نه…چگونه با او ازدواج کنم؟! من تحصیل کرده چگونه با کسی که سوادخواندن و نوشتن هم ندارد ازدواج کنم؟! از دختر منطقی سخن گفتن و از ناحیه پدر و مادر هم حقوق فرزند و بشر را زیر پا گذاشتن! آخرین سخن این سنخ از والدین این است که یا با فلانی ازدواج خواهی کرد و یا اسیر خاک خواهی شد! ای خدای بزرگ وقتی کسی نمی تواند حتی با فلانی یک مسافرت برود چگونه می تواند یک عمر با او زندگی کند؟!

دختر یا پسر کدام یک!

فرهنگ پسر دوستی کاری کرده است که(تقریبا) هر دختری که ازدواج می کند و به درجه حاملگی می رسد، دوست دارد فرزندی پسر به دنیا بیاورد. برخی از اطرافیان هم به حدی دختر ستیزی می کنند و پسر را تک تاز میدان می کنند که آن خانم حامله را، در دنیایی از استرس و اضطراب غرق می کنند! چه بگویم و چه بنامم پدری را که وقتی خداوند چند دختر معصومه را تقدیمش کرده بود، اتاق خوابش را از اتاق خواب خانمش جدا کرده بود! چه خواهند کشید دخترانی که پدر و مادرشان به علت دختر متولد شدن آنها با هم مشکل پیدا کرده اند و در دو اتاق جداگانه می خوابند! چه احساسی پیدا می کنند دخترانی که(به صورت زنده) از زبان پدر می شنوند که به مادرشان می گوید ازخدا فقط چند دختر دیده ای! وقتی خیری ندیده ای چرا در روضه امام حسین(ع)شرکت می کنی؟! چه بنویسم در مورد پدری که وقتی دختر دار می شود، جامی از کتک تقدیم خانمش می کند و بالاخره آن خانم تازه فارغ شده، با پا در میانی دیگران جان سالم به در می برد! چه بنویسم در مورد والدینی که منزل دامادشان را، بیگانه ای بیش نمی دانند!

دختر رحمت و پسر نعمت است

هر خانمی که حامله می شود مهم ترین سخنانی که در منزل و پیرامون او رد و بدل می شود، پرسش از جنسیت جنین است! بعد از گذشت چند ماه حتما خواهند پرسید سنوگرافی رفتی یا نه؟ آیا می تواند سنوگرافی نرود؟ به یقین تا به دختر یا پسر بودن جنین او پی نبرند، هرگز رهایش نخواهند کرد! اگر فرزند نخست دختر شد استرس او بیشتر می شود و چون دختر او بزرگ و بزرگ تر شد به حدی از پسر بودن فرزند دومش خواهند گفت، که آن دختر معصومه نیز از دختر بودنش نگران می شود و کلی دعا می کند فرزند بعدی پسر باشد و اگر دومین فرزند هم دختر تشریف آورد، فقط خدا می داند، دختر و مادر دختر و…چه خواهند کشید؟! ای کاش همگان فراموش کنند، سوال پسر یا دختر بودن جنین را.

 

ویژگی‌های ممتاز حضرت معصومه سلام‌الله علیها

حضرت معصومه (س) ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که هیچ‌یک از امام زادگان ندارند؛ حرم ان حضرت و قبر نورانی‌اش برکات بزرگی دارد که در کمتر نقطه‌ای از زمین می‌توان یافت؛ بی مبالغه است که گفته شود یکی از مقدس‌ترین اماکن روی زمین و معادل دیگر اماکن مقدس دنیاست؛ در میان امام زادگان ایران و شهر قم و فرزندان حضرت امام موسی (علیه‌السلام) که نورافشانی می‌کنند، ماه تابانی که همه ان‌ها را تحت‌الشعاع انوار درخشان خود قرار داده، تربت پاک شفیعه محشر، کریمه اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله علیه و اله دخت گرامی موسی بن جعفر، حضرت معصومه سلام‌الله علیها می‌باشد.

حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها از جهت شخصیت فردی و کمالات روحی در بین فرزندان موسی بن جعفر سلام‌الله علیها بعد از برادرش، علی بن موسی‌الرضا علیه السّلام در والاترین رتبه جای دارد. این در حالی است که شیخ مفید و دیگران فرزندان دختر امام کاظم علیه السّلام حداقل هجده تن بوده‌اند و فاطمه در بین این‌همه بانوی مکرمه سرامد بوده است. [۱]

حاج شیخ عباس قمی درباره دختران موسی بن جعفر می‌نویسد: “برحسب انچه به ما رسیده، افضل ان‌ها سیده جلیله معظمه، فاطمه بنت امام موسی علیه السّلام معروف به حضرت معصومه است”. [۲]

اما شیخ محمدتقی تستری در “قاموسی الرجال” فضیلت وی را نه‌تنها در بین دختران، بلکه پسران حضرت غیر از امام رضا علیه السّلام بی‌نظیر می‌داند و می‌نویسد: “در میان فرزندان امام کاظم علیه السّلام باان‌همه کثرتشان، بعد از امام رضا علیه السّلام کسی هم‌شان حضرت معصومه سلام‌الله علیها نیست[۳]. ”

بی‌گمان این نحوه اظهارنظرها و نگرش به شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر علیه السّلام بر برداشت‌هایی استوار است که از متن روایات وارده از ایمه به‌دست‌امده است. روایاتی که مقام‌هایی را برای فاطمه معصومه سلام‌الله علیها برشمرده‌اند مقامی که نظیر ان را برای دیگر برادران و خواهران وی ذکر نکرده‌اند و به‌این‌ترتیب نام فاطمه معصومه سلام‌الله علیها را در شمار زنان برتر جهان قرار داده‌اند. حال به‌طور اختصار به بررسی بعضی از خصوصیاتی که ان حضرت را از دیگر امام زادگان جدا می‌کند می‌پردازیم.

۱- شرافت خانوادگی:

تاثیر شخصیت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمی‌توان انکار کرد. این تاثیرپذیری در وجود فاطمه معصومه سلام‌الله علیها از برجستگی خاصی برخوردار است. او از هر دو طرف (پدر و مادر) فضایلی را به ارث برد که تنها برادرش علی بن موسی‌الرضا علیه السّلام ان‌ها را به‌صورت کامل در خود جمع کرده بود و به نظر می‌رسد بتوان سر برتری شخصیت والای فاطمه معصومه سلام‌الله علیها بر دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام را در همین نکته یافت که فاطمه معصومه سلام‌الله علیها مانند برادرش از هر دو طرف پاکیزه‌ترین خصال و ویژگی‌ها را به ارث برد باوجود بانوان دیگری در خاندان امام کاظم علیه السّلام گویی “نجمه” ستاره پرنور بانوان امام کاظم است که به‌سان پرفروغ‌ترین ستاره‌ها می‌درخشد و به‌راستی‌که تمام فروغش را به دو پاکیزه‌گوهرش، علی بن موسی‌الرضا علیه السّلام و فاطمه معصومه سلام‌الله علیها منتقل کرد. [۴]

مطالعه سیره ایمه گواهی می‌دهد که طهارت و پاکی مادر شرط اساسی برای گزینش مادران امامان بوده است و سعادتی که نصیب فاطمه معصومه سلام‌الله علیها شده این بود که مادرش، مادر امام رضا علیه السّلام نیز بود. لذا از هر الودگی در هراندازه‌اش به دور ماند[۵].

۲- شفاعت گسترده:

بالاترین جایگاه شفاعت از ان رسول گرامی اسلام است، [۶] اما دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم شفاعت گسترده‌ای دارند که بسیار وسیع و جهان‌شمول است و می‌تواند همه اهالی محشر را فراگیرد: ۱- خاتون محشر، صدیقه اطهر، حضرت زهرا سلام‌الله علیها ۲- شفیعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها

در مورد شفاعت گسترده حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها طبق احادیث منقول از اهل سنت و شیعه هیچ شکی نیست؛ اما در مورد حضرت معصومه سلام‌الله علیها از جهت گستردگی شفاعت، هیچ‌کس حداقل هیچ بانویی به شفیعه محشر معصومه نمی‌رسد که امام جعفر صادق علیه السّلام در این رابطه می‌فرماید: تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم” با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند. [۷]

۳- ویژگی‌های دیگر:

مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زیارت‌نامه مخصوص و . . . باعث شده که حضرت معصومه سلام‌الله علیها از دیگر امام زادگان و برادران و خواهران پیشی گیرد. [۸] و همچون ستاره‌ای درخشان در این اسمان بدرخشد و صاحب شان و مقام خاصی بشود همان‌طوری که امام رضا علیه السّلام در فقره‌ای از زیارت‌نامه ان حضرت می‌فرماید: فان لک عند الله شانا من الشان[۹] یعنی تو در محضر الهی شان و منزلت وصف‌ناپذیری داری که بر خاک‌نشینان این عالم قابل‌تصور نیست و تنها خدا و پیامبر و اوصیاء طاهرینش بر ان واقف‌اند.

۴- ویژگی و امتیاز منحصربه‌فرد:

دیگر اینکه زیارت ان حضرت است که ثواب ان پاداش و جایزه بزرگی دارد : متن دقیق روایات استحباب زیارت و پاداش ان برای استفاده بیشتر مخاطبین ذکر می‌گردد : حضرت معصومه تنها امام‌زاده‌ای است که امامان معصوم به زیارت ان حضرت تاکید کرده و پاداش زیارت ان حضرت را معادل با بهشت دانسته‌اند: بَلْدَهُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَاَهٌ مِنْ اَوْلَادِی تُسَمَّی فَاطِمَهَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّهُ قَالَ الرَّاوِی وَ کَانَ هَذَا الْکَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ اَنْ یُولَدَ الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ[۱۰] امام صادق (ع) قبل از تولد امام کاظم (ع) ضمن تبیین جایگاه قم و قداست ان به جهت دفن فاطمه معصومه دران؛ پاداش زیارت این با نو را ورود به بهشت معرفی کرد

۱-(عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ سَاَلْتُ اَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ زِیَارَهِ فَاطِمَهَ بِنْتِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع بِقُمَّ فَقَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّهُ) سعد اشعری که از بزرگان قم بوده است واز علمای بزرگ وصاحب نام که از اصحاب بزرگوار ایمه است از امام رضا (ع) درباره زیارت قبر فاطمه معصومه در قم سیال نمود امام فرمود پاداش ان بهشت است.

۲-(عَنِ ابْنِ الرِّضَا ع قَالَ مَنْ زَارَ قَبْرَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّهُ[۱۱]) امام جواد (ع) فرمود هرکس قبر عمه‌ام را در قم زیارت کند پادش او بهشت است؛ زیارت بامعرفت و با حفظ جوانب و لوازم زیارت و شروط مخصوص ان مانند دیگر زیارات که اجتناب از محرمات و مراقبت از واجبات و رعایت حقوق الناس از مهم‌ترین شرایط قبولی زیارت و حفظ ثواب ان است.

 ۵- موقعیتی وبرتری جایگاه شهر مقدس قم

موقعیتی وبرتری جایگاه شهر مقدس قم و قداست و برکات ان از وجود حضرت معصومه (س) است؛ یکی از برکات حضور حضرت معصومه در ایران و قرار گرفتن قبر شریفش در قم حوزه سترگ قم است که در سایه این بانوی کریمه صدها دانشمند و عالم بزرگ تربیت‌یافته و در تولید علوم الهی و گسترش ان کوشیده‌اند؛ اهل قم باید قدرشناسی کنند از حرم این بانوی بزرگ که نام ان‌ها به جهت قبر این بانو در معراج نبوی گفته‌شده است و ایاتی از قران درشان این شهر مقدس توسط امام معصوم تفسیر شده است؛

الف- (وَ رَوَی بَعْضُ اَصْحَابِنَا قَالَ کُنْتُ عِنْدَ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِساً اِذْ قَرَاَ هَذِهِ الْایَهَ فَاِذا جاءَ وَعْدُ اُولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا اُولِی بَاْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا فَقُلْنَا جُعِلْنَا فِدَاکَ مَنْ هَوُلَاءِ فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هُمْ وَ اللَّهِ اَهْلُ قُمَّ)

ب- شهر قم به جهت وجود قبر فاطمه معصومه (س) حرم همه اهل بیت است: (وَ رُوِیَ عَنْ عِدَّهٍ مِنْ اَهْلِ الرَّیِّ اَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلَی اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَالُوا نَحْنُ مِنْ اَهْلِ الرَّیِّ فَقَالَ مَرْحَباً بِاِخْوَانِنَا مِنْ اَهْلِ قُمَّ فَقَالُوا نَحْنُ مِنْ اَهْلِ الرَّیِّ فَاَعَادَ الْکَلَامَ قَالُوا ذَلِکَ مِرَاراً وَ اَجَابَهُمْ بِمِثْلِ مَا اَجَابَ بِهِ اَوَّلًا فَقَالَ اِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّهُ وَ اِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ وَ اِنَّ لِاَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ وَ اِنَّ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَهُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَاَهٌ مِنْ اَوْلَادِی تُسَمَّی فَاطِمَهَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّهُ قَالَ الرَّاوِی وَ کَانَ هَذَا الْکَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ اَنْ یُولَدَ الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ)[۱۲] جمعی از اهل ری که از شیعیان بودند درمحضر امام صادق مشرف بودند وخود را معرفی کردند که ما از اهل ری هستیم، امام شروع کرد از تمجید اهل قم وبه افرین گفتن به انان وذکر ویژگی‌های ان و انرا حرم اهل بیت شمرد وعلت انرا قبر شریف حضرت معصومه معرفی کرد؛ اهل قم باید بدانند که امام صادق (ع) قرنها پیش به انان افرین گفته وتشویقشان کرده است؛ باید این رتبه استثنایی را قدر دانست؛ علما وطلاب ودانشجویان اولین مخاطب این تشویق هستند؛ باید پیام امام را که قرنها پیش داده است درک کنند ومصداق تشویق باشند؛ ودر ترویج وتبلیغ پیام اهل بیت در جهان ونجات مردم دنیا از تاریکی وجهل بکوشند؛ پیام مهم امام این است وتشویق ان حضرت جهت دارد؛ تشویق به تلاش است؛ مردم قم نیز باید این پیام را با جان ودل درک کرده اولا : قدر قبر نورانی وحرم شریف و علما ومراجع وحوزه را بدانند؛ شیونات اسلامی را در ان بیش از همه رعایت کنند والگوی عملی عفاف وحجاب وعفت و عمل به واجبات وپای بندی سرسخت به نماز باشند؛ کسبه و بازاریان قم الگوی کاسبان باشند؛ صنعتگران متدین باشند و الگو باشند وعامل احکام دین باشند؛ و در هنگام نمازها و اذان محل کسب خودرا لا اقل در اطراف حرم تعطیل ودر نماز جماعت حرم به احترام حرم ان حضرت واز باب قدر شناسی شرکت نمایند؛

ج- (لولا القمیین لضاع الدین) اگر اهل قم نبودند و زحمات طاقت فرسا و وسیع انان در راه نشر علوم و فرهنگ اهل بیت نبود؛ دین خدا از بین می رفت؛ این روایت درباره هیچ گروه جمعیتی دیده نشده است؛ منظور از اهل قم علما وبزرگان ومحدثین ومردم متدین قم هستند؛ که علما با قلم وبیان وعمل ومردم وتجار وبازاریان وکسبه با عمل واطاعت از فرامین شریعت دین را زنده داشته اند. بدون شک وتردید همه اینها از برکات وامتیازات وجود با برکت حضرت معصومه (س) هست.

۶- کرامات حضرت معصومه (س)

ویژگی مهم دیگر حضرت معصومه این است که کراماتی که از ان حضرت وقبر شریفش به همه مسلمانان وعلاقه مندان اهل‌بیت واهل علم ومراجع عظام رسیده که بی مانند است که همه اهل دل اشنا هستند وهمه مردم این نورانیت را با جان ودل احساس کرده اند؛ معروف است ملا صدرای بزرگ که در کهک قم در تبعید به سر می برد در نوشتن اسفار وقتی با مشکلات وغوامض فلسفی گیر می کرد با استعانت از معنویت ونورانیت حرم کریمه اهل بیت این مشکلات علمی را حل می کرد؛ همه مراجع خاطراتی شبیه ان را دارند؛ همه طلبه ها ودانشجویان از این خاطرات زیاد دارند که اگر نوشته شود بی تردید به دهها مجلد می رسد.

منابع

[۱]. صدوق، عیون الاخبار، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ج ۱، ص ۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، دارالمفید، ج ۲، ص ۲۴۴.

[۲]. شیخ عباس قمی، منتهی الامال، انتشارات هجرت، ج ۲، ص ۲۷۳.

[۳]. ر.ک: مجله کوثر، شماره ۳۳، شخصیت حضرت معصومه.

[۴]. کلینی، اصول کافی، چاپ مکتبه الصدوق، تهران، ج ۱، ص ۴۷۷.

[۵]. طبرسی، اعلام الوری، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ص ۳۰۲.

[۶]. سوره بقره، ایه ۲۵۶.

[۷]. سفینه البحار، شیخ عباس قمی، کتابخانه سنایی، تهران، ج ۲، ص ۳۷۶.

[۸]. طبق حدیثی از امام رضا ـ علیه السّلام ـ لقب حضرت به حضرت فاطمه دادند و این دلالت بر عصمت و پاکی ان حضرت دارد. طبق نقل علامه امینی در الغدیر، حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ ناقل حدیث از اجداد خود بوده است از این روی به وی محدثه می گویند. علامه امینی، الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۶

[۹]. علامه مجلسی، بحارالانوار، موسسه الوفاء، بیروت، ج ۱۰۲، ص ۲۶۶.

[۱۰]. بحارالانوار ج : ۵۷ ص : ۲۱۷

[۱۱]. شیخ حر وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۷۶

[۱۲]. بحارالانوار ج : ۵۷ ص : ۲۱۷